Mavzu: Ekologik xavfsizlikning huquqiy asoslari va barqaror rivojlanish

• IQTISODIYOT YO’NALISHI (sirtqi)
• 33-22 -GURUH TALABASI
• O’ROLOV CHORSHANBINING
• ATROF-MUHIT VA TABIIY RESURSLAR IQTISODIYOTI
• FANIDAN TAYYORLAGAN
• TAQDIMOTI

• Reja:
• O’zbekiston Respublikasi ekologik qonunchiligi
• Tabiatni muhofaza qilishga oid qonunlar
• Barqaror rivojlanish haqida tushuncha

• EKOLOGIK SAMARADORLIK VA BARQAROR RIVOJLANISH

1992-yil 9-dekabrda qabul qilingan “Tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risida” gi qonun ekologiya sohasidagi asosiy qonun hisoblanadi.

• Atrof-muhitni muhofaza qilish masalalari Konstitustiyaning 50,54, 55 va 100-moddalarida berilgan.
• Konstitustiyaning 50-moddasida “Fuqarolar atrof — tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda bo‘lishga majburdirlar”
• 55-moddasiga muvofiq “Yer, yer osti boyliklari, suv, o‘simlik va hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy zaxiralar umummilliy boylikdir, ulardan oqilona foydalanish zarur va ular davlat muhofazasidadir”
• Konstitutsiyaning 100-moddasiga binoan ilk bor shahar, tuman, viloyat mahalliy hokimiyatlariga o‘z ma’muriy-hududiy bo‘linmalarida atrof-muhitni muhofaza qilish vakolati topshirilgan

• 5 iyun Butunjahon atrof-muhitni muhofaza qilish kuni deb belgilandi.

• “Tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi — “Qonunning maqsadi inson va tabiat o‘rtasidagi munosabatlar uyg‘un muvozanatda rivojlanishini, ekologiya tizimlari, tabiat komplekslari va ayrim ob’ektlar muhofaza qilinishini ta’minlashdan, fuqarolaming qulay atrof-muhitga ega bo‘lishi huquqini kafolatlashdan iboratdir” deb ta’kidlanadi.
• Qonunning 12-moddasiga binoan “0 ‘zbekiston Respublikasi aholisi o‘z salomatligi va kelajak avlodning salomatligi uchun qulay tabiiy muhitda yashash, o‘z salomatligini atrof-muhitning zararli ta’siridan muhofaza qilish huquqiga ega”

• Tabiatni muhofaza qilishga oid qonunlar

• “Suv va suvdan foydalanish to‘g‘risida” (06,05,1993);
• “Muhofaza etiladigantabiiy hududlar to’g‘risida” (1993);
• “Atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risida” (27,12,1996);
• “Hayvonot dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to‘g‘risida” (26,12,1997)
• “O’simlik dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to‘g‘risida” (26,12,1997)
• “Yer va yerda foydalanish kodekisi” (1998)
• “Chiqindilar to‘g‘risida” (05,04,2002)
• “Yer osti boyliklari to‘g‘risida” (13,12,2002)
• “Ekologik ekspertiza to‘g‘risida” (25,05,2000)
• “Muhofaza etiladigan tabiiy hududlar to‘g‘risida” (03,12,2004) va boshqa qonunlar qabul qilingan

• “Suv va suvdan foydalanish to‘g‘risida”

• Qonunda quyidagi asosiy tushunchalar qo‘llaniladi:
• yer osti suvlari — yer sathidan pastda yer qobig‘ining tog‘ jinslari qatlamlarida joylashgan suvlar;
• er usti suvlari — yer qobig‘ining ustida joylashgan suvlar;
• melioratsiya obyektlari — kollektor-drenaj va yer usti tashlama suvlarini to‘plash hamda ularni sug‘oriladigan yerlardan tashqariga chiqarib tashlashga ko‘maklashadigan, kollektorlarni va kollektor-drenaj tarmog‘ini, vertikal drenaj quduqlarini, melioratsiya nasos stansiyalarini (agregatlarini) va kuzatuv tarmog‘ini o‘z ichiga oladigan suv xo‘jaligi obyektlari;
• suvlar — suv obyektlarida to‘plangan barcha suvlar majmui;
• suv iste’moli (suvni iste’mol qilish) — yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan o‘z ehtiyojlarini qondirish uchun suv resurslaridan ularni suv obyektidan belgilangan tartibda olgan holda foydalanish;
• suv iste’molchilari uyushmasi — yuridik shaxs bo‘lgan suv iste’molchilari tomonidan suvga doir munosabatlar sohasidagi o‘z faoliyatlarini muvofiqlashtirish, shuningdek umumiy manfaatlarini ifodalash va himoya qilish uchun ixtiyoriy asosda tashkil etiladigan nodavlat notijorat tashkiloti;
• suv iste’molchisi — o‘z ehtiyojlarini qondirish uchun suv obyektidan suv resurslarini belgilangan tartibda oluvchi yuridik yoki jismoniy shaxs;

• suv obyekti — suvlar doimiy ravishda yoki vaqtincha to‘planadigan va suv rejimining o‘ziga xos shakllari va belgilari bo‘lgan tabiiy (jilg‘alar, soylar, daryolar va boshqalar) hamda sun’iy (ochiq va yopiq kanallar, shuningdek kollektor-drenaj tarmoqlari) suv oqimlari, tabiiy (ko‘llar, dengizlar, yer osti suvli qatlamlari) va sun’iy (suv omborlari, sel suvlari to‘planadigan joylar, hovuzlar va boshqalar) suv havzalari, shuningdek buloqlar va boshqa obyektlar;
• suv obyektlarini muhofaza qilish — suv obyektlarini saqlash va tiklashga qaratilgan tadbirlar tizimi;
• suv rejimi — suv obyektlari va tuproq-gruntda suv sathi, tezligi, sarfi va hajmining vaqt bo‘yicha o‘zgarishi;
• suv resurslari — foydalaniladigan yoki foydalanilishi lozim bo‘lgan suv obyektlari suvlari;
• suv xo‘jaligi — iqtisodiyotning suv resurslarini va suv obyektlarini o‘rganish, hisobga olish, boshqarish, ulardan foydalanish, ularni muhofaza qilish, shuningdek suvlarning zararli ta’siriga qarshi kurashishni qamrab oluvchi tarmog‘i;
• suv xo‘jaligi obyekti — suv resurslarini to‘plash, boshqarish, yetkazib berish, ulardan foydalanish, ularni iste’mol qilish, ajratib berish va muhofaza qilish maqsadida suv xo‘jaligi faoliyati amalga oshiriladigan suv obyekti;
• suvdan foydalanish — yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan suv resurslarini suv obyektidan olmagan holda ulardan o‘z ehtiyojlari uchun foydalanish;
• suvdan foydalanuvchi — suv resurslarini suv obyektidan olmagan holda ulardan o‘z ehtiyojlari uchun foydalanuvchi yuridik yoki jismoniy shaxs;
• suvlarning zararli ta’siri — suv toshishi, suv bosishi, zax bosishi va suvlarning o‘zga ta’sirlari natijasida ayrim tabiiy-xo‘jalik obyektlari va hududlarning yuvilishi, buzilishi, loyqa cho‘kishi, botqoqlanishi, sho‘rlanishi va boshqa salbiy hodisalar;
• transchegaraviy suv obyektlari — ikki va undan ortiq davlatlar chegaralarini kesib o‘tadigan yoki shunday chegaralarda joylashgan suv obyektlari;
• transchegaraviy suvlar — ikki va undan ortiq davlatlar chegaralarini kesib o‘tadigan yoki shunday chegaralarda joylashgan har qanday yer usti yoki yer osti suvlari”;

• Ekologiya sohasida huquqbuzarlik sodir etilganda quyidagi ma’muriy jazo choralari qo‘llanilishi mumkin:

• 1) jarima;

• 2) ma’muriy huquqbuzarlikni sodir etish quroli hisoblangan yoki bevosita shunday narsa bo'lgan ashyoni musodara qilish;

• 3) muayyan shaxsni unga berilgan maxsus huquqdan (masalan, ov qilish huquqidan) mahrum etish.

• Ekologik jinoyat sodir etishda aybli deb topilgan shaxslarga nisbatan quyidagi asosiy jazolar qo‘llanilishi mumkin:

• 1) jarima;
• 2) muayyan huquqdan mahrum qilish;
• 3) axloq tuzatish ishlari;
• 4) qamoq;
• 5) ozodlikdan mahrum qilish

• HOZIRGI AVLOD KO’Z O’NGIDA MA-
• HALLIY VA REGIONAL EKOLOGIK IN-
• QIROZ VAZIYATLARI KUZATILMOQDA.
• BUNDA INSON TOMONIDAN O’ZGAR-
• TIRILGAN TABIATNING IJTIMOIY TA-
• RAQQIYOTIGA TA’SIRINING KESKIN
• ORTISHI KUZATILADI.
• INSONIYAT TARIXIDA EKOLOGIK IN-
• QIROZLAR KO’PLAB KUZATILGAN.
• ULARNING NATIJASIDA MILLIONLAB
• GEKTAR YERLAR CHO’LGA AYLANGAN,
• MINGLAB O’SIMLIK VA HAYVON TUR-
• LARI QIRILIB KETGAN,O’RMONLAR-
• NING MAYDONI QISQARGAN,GULLAB
• YASHNAGAN SIVILIZATSIYALAR INQI-
• ROZGA YUZ TUTGAN.
• ATROF MUHITDAGI KATTA KO’LAMI-
• DAGI SALBIY EKOLOGIK O’ZGARISH-
• LAR 17-ASRDAN BOSHLANGAN VA 20-
• ASRNING BOSHLARIGA KELIB YER YU-
• ZIDAGI EKOLOGIK SISTEMALARNING
• 20% BUZILGAN.

• 1968-YILI 10 TA DAVLATDAN 30 KISHI-
• DAN IBORAT FAN,MADANIYAT,MAORIF,
• BIZNES VAKILLARI “RIM KLUBI” DEB
• NOMLANGAN NODAVLAT TASHKILOTINI
• TUZISHDI.KLUB A’ZOLARI INSONIYAT-
• NING HOZIRGI VA KELAJAKDAGI MU-
• RAKKAB AHVOLINI MUHOKAMA QILISH
• VA INQIROZDAN CHIQISH YO’LLARINI
• O’RGANISHNI ASOSIY MAQSAD DEB
• BELGILADILAR.1972-YIL 13-MARTDA
• “RIM KLUBI” UCHUN TAYYORLANGAN
• “O’SISH CHEGARALARI” MA’RUZASI
• E’LON QILINDI.MA’RUZADA SAYYORAMIZ
• KELGUSI EKOLOGIK HOLATINI BA-
• SHORAT QILISH BO’YICHA GLOBAL MO-
• DEL TAHLIL QILINGAN.MODELDA SAYYO-
• RADA O’SISHNI VA UNING CHEGARASINI
• BELGILAYDIGAN 5 ASOSIY OMIL:AHOLI
• SONI,QISHLOQ HO’JALIK ISHLAB CHI-
• QARISHI,TABIIY RESURSLAR,SANOAT
• ISHLAB CHIQARISHI VA ATROF MUHIT-
• NING IFLOSLANISHI ASOS QILIB OLIN-
• GAN.

• 1972-YIL 5-IYUNDA STOK-
• GOLMDA BIRLASHGAN MILLAT-
• LAR TASHKILOTI (BMT)NING
• ATROF MUHIT BO’YICHA BIRIN-
• CHI UMUMJAHON KONFERENSI-
• YASI O’TKAZILDI.UNDA 113
• DAVLAT VAKILLARI QATNASH-
• DILAR.EKOLOGIK RIVOJLANI-
• SHNING ASOSIY TALABLARI
• KONFERENSIYADA QABUL QI-
• LINGAN 26 PRINSIPDAN IBO-
• RAT “STOKGOLM DEKLARATSI-
• YASI”DA KELTIRILGAN.BU
• PRINSIPLARDAN BIRIDA”HAR
• BIR INSON QULAY ATROF MU-
• HITDA YASHASH HUQUQIGA
• EGA VA TARAQQIYOTGA ERI-
• SHADIGAN DARAJADA BO’LISHI
• KERAK” DEB TA’KIDLANDI.
• QABUL QILINGAN “TADBIRLAR
• REJASI” 109 BANDDAN IBORAT.

• STOKGOLM KONFERENSIYASI-
• DAN KEYIN JAHON HAMJAMIYATI
• EKOLOGIK YO’NALTIRILGAN
• TARAQQIYOTGA ERISHISH BO’-
• YICHA DASTLABKI QADAMLARNI
• TASHLADI.1975-YILI AHOLI
• SONI 4 MILLIARD,1987-YILI
• 5 MILLIARDDAN OSHDI.DUNYO-
• NING TURLI CHEKKALARIDAGI
• EKOLOGIK INQIROZ VAZIYAT-
• LARI CHUQURLASHDI.OROL
• DENGIZINING QURISHI,SHIMO-
• LIY AFRIKA MAMLAKATLARIDAGI
• QURG’OQCHILIK,CHERNOBEL
• AES HALOKATI,OKEANLARNING
• NEFT MAHSULOTLARI BILAN
• IFLOSLANISHI,”OZON TUYNUK-
• LARI”MUAMMOLARI CHEGARA
• BILMASLIGI,REGIONAL VA GLO-
• BAL OQIBATLARI BILAN NAMO-
• YON BO’LDI.

• BARQAROR RIVOJLANISH DE-
• GANDA HOZIRGI AVLODLAR
• HAYOTIY EHTIYOJLARINI KEL-
• GUSI AVLODLAR EHTIYOJLA-
• RINI QONDIRISHGA ZARAR
• YETKAZMASDAN AMALGA
• OSHIRILADIGAN RIVOJLANISH
• TUSHUNILADI. BARQAROR
• RIVOJLANSH MAZMUN BO’-
• YICHA EKOLOGIK RIVOJLANISH
• TUSHUNCHASIGA JUDA YA-
• QINDIR.1992-YILNING 3-4-IYUN
• KUNLARIDA BRAZILIYANING
• RIO-DE JANEYRO SHAXRIDA BMT
• NING ATROF MUHIT VA RIVOJ-
• LANISH BO’YICHA KONFERENSI-
• YASI BO’LIB O’TDI.UNDA 179
• DAVLATLARNING RAHBARLARI,
• HUKUMAT VAKILLARI,EKSPERT-
• LAR,NODAVLAT TASHKILOTLARI
• ILMIY VA ISHBILARMON DOIRA-
• LARIVAKILLARI QATNASHDILAR.

• www.arxiv.uz

• HOZIRGI VAQTDA RIVOJLANA-
• YOTGAN MAMLAKATLAR AHOLISI
• GFR YOKI AQSH AHOLISI HAYOT
• DARAJASIGA YETISHISHI
• UCHUN YANA BIR YER SAYYO-
• RASI RESURSLARINI O’ZLASH-
• TIRISH LOZIM BO’LDI. YER ESA
• KOINOTDA YAGONADIR.TABIAT
• VA JAMIYATNING MUTANOSIB
• RIVOJLANISHI-KOEVOLYUTSIYA
• DEB YURITILADI. JAMIYATNING
• RIVOJLANISH SUR’ATLARI JUDA
• YUQORI,TABIAT EVOLYUTSI-
• YASI TEZLIGI O’ZGARMAYDI.KO-
• EVALYUTSIYAGA ERISHISH
• UCHUN JAMIYAT O’ZINING
• AYRIM EHTIYOJLARIDAN VOZ
• KECHA OLISHI LOZIMDIR.
• 21-ASRGA KELIB ATROF-MUHIT-
• GA TA’SIR SUR’ATI YUQORILI-
• GICHA QOLMOQDA.BARQAROR
• RIVOJLANISH YO’LIDAGI SA’YI
• HARAKATLAR IJOBIY NATIJALA-
• RINI BERMOQDA

• www.arxiv.uz

• 21-ASR BOSHLARIGA KELIB
• RIVOJLANGAN DAVLATLARDA
• EKOLOGIK INQIROZNING
• OLDINI OLISH TADBIRLARIGA
• ICHKI YALPI MAHSULOT
• (IYAM)NING 1,5-2,5%ULUSHI
• SARFLANISHI LOZIM.ATROF-
• MUHIT ANCHA AYANCHLI
• HOLGA TUSHIB QOLGAN
• MAMLAKATLARDA ESA BU
• KO’RSATGICH 4-5%DAN KAM
• BO’LMASLIGI KERAKLIGI
• TA’KIDLANADI.EKOLOGIK
• TA’LIM TARBIYANI RIVOJLAN-
• TIRISH,JAMOATCHILIK ROLINI
• OSHIRISH,EKOLOGIK TEXNO-
• LOGIYALARNI JORIY QILISH
• BARQAROR RIVOJLANISHNI
• TA’MINLASHDA MUHIM
• AHAMIYATGA EGADIR.

• www.arxiv.uz

• HOZIRGI VAQTDA TABIAT VA
• INSON HAYOTINING EKOLO-
• GIK XAVF OSTIDA QOLISH
• JARAYONI YANADA MURAK-
• KABLASHIB,MUSHKULLASHIB
• BORMOQDA.ATROF-MUHIT
• BILAN JAMIYAT O’RTASIDAGI
• ALOQALAR MUVOZANATI-
• NING BUZILISHI TABIIY
• HOLATGA PUTUR YETKAZ-
• MOQDA.YER YUZI TABIAT-
• NING BARQARORLIGI,TUR-
• G’UNLIGI VA UNING O’ZIGA
• XOS QONUNLARINI INSONI-
• YAT TOMONIDAN BUZILISHI-
• NING ASOSIY SABABLARIDAN
• BIRI KISHILARNING ATROF-
• MUHIT MUHOFAZASI HAQIDA-
• GI BILIMLARINING YETISH-
• MASLIGI HAMDA TABITNING
• KELAJAKDAGI EKOLOGIK
• HOLATINI KO’RA BILMASLIK-
• LARIDIR.

• O’ZBEKISTONDA “TABIATNI
• MUHOFAZA QILISH TO’G’RISI-
• DA”GI QONUNDA “…BARCHA
• TA’LIM MUASSALARIDA EKOLO-
• GIK TA’LIM MAJBURIY”DEB BEL-
• GILANGAN.O’RTA MAKTAB,LIT-
• SEY VA KOLLEJLARDA EKOLOGI-
• YA BO’YICHA ALOHIDA FAN
• O’QITILISHI ZARURDIR.BU
• BARQAROR RIVOJLANISH
• UCHUN TA’LIMNING ASOSINI
• TASHKIL QILISHI LOZIMDIR.
• BMT BARQAROR RIVOJLANISH
• UCHUN TA’LIMNI 2005-2014-
• YILLAR DAVOMIDA HAR BIR
• MAMLAKATDA AMALGA OSHI-
• RISHNI REJALASHTIRGAN.21-
• ASR EKOLOGIYA ASRI BO’LISHI
• SHUBHASIZDIR.HAR BIR INSON
• ONA SAYYORAMIZ TABIATIGA
• ZIYON YETKAZMASDAN O’ZGAR-
• TIRISHI,TABIIY BOYLIKLARDAN
• OQILONA FOYDALANISH KERAK.

• www.arxiv.uz