| LABORATORIYADA OLINISHI: Laboratoriyada kislorod tarkibida kislorod bo’lgan ba’zi murakkab moddalarni parchalash yo’li bilan olinadi.
1. Toza suvnio’zgarmas elektrtoki yordamida vodorod va kislorodga parchalash:
2H2O→ 2H2 ↑ + O2 ↑
2. Vodorod peroksidni katalizator ta’sirid aparchalash:
H 2O 2-----------→ 2H2O + O2 ↑
3. Kaliyxlorat (Bertoletuzi)ni katalizator ishtirokida qizdirib parchalash:
2KClO3 → 2KCl + 3O2 ↑
4. Kaliy permanganatni qizdirish:
2KMnO4 → K2 MnO4 + MnO2 + O2 ↑
Laboratoriyada kislorodni vodorod peroksid va kaliyxloratdan olishda marganesoksidi (MnO2 )dan katalizator sifatida foydalaniladi.
Kimyoviy xossalari: O2 molekulasi 2 atomdan iborat u barcha element bilan reaksiyaga kirishib oksid hosil qiladi.
Yuqorida ko’rsatilgan tajribada yig’ilgan O2 dan foydalanib, quyidagi tajribalar bajariladi.
C+ O2 =CO2 2 N2+ O2=2 N2O 2Mg+ O2 =2MgO
S+ O2 =SO2 N2+ 2O2=2NO2 4 P+5O2=2P2O5
4Na+O2=2Na2O 4Fe+3O2=2Fe2O34Al+ 3O2 =2Al2 O3
Kimyoviy xossalarini tasvirlovchi reaksiya tenglamalarni baliq skeleti shakli orqali ham ifodalasa bo’ladi.
CO2 SO2 Fe2O3 MgO P2O5
Issiqlik va yorug’lik chiqish bilan boradigan reaksiyalar – yonish reaksiyalari deyiladi.
Kislorodningbarchaelementlarbilanhosilqilganbirikmalarioksidlardeyiladi.
Yuqoridagireaksiyalardahosilbo’lganmoddalaroksidlar deb ataladi.
Sanoatda O2 havoni suyuqlantirib olinadi. Kislorod po’lat ballonda 150 atm. gacha bosim ostida saqlanadi va tashiladi.Kislorodishlatilishijihatidansanoatdaishlabchiqariladigankimyoviymahsulotlarorasidasulfatkislotavaso’ndirilganohakdankeyin 3-o’rinda turadi. Sanoatdaishlabchiqariladigankislorodningtaxminanyarmipo’latishlabchiqarish, po’lattarkibidagiaralashmalarnioksidlabpo’latniulardantozalashdaishlatiladi.
Ishlatilishi:Kislorodmetallarniqirqishvapayvandlashda, yonuvchigaz (masalan, asetilen, vodorod) kislorodgaaralashtiribyoqilgandaalanganingtemperaturasi3000 Cgachako’tariladi. Kislorod bemorlarga, metallarni eritishda, reaktiv samolyotda, kosmik kemalardayoqilg’iniyondirishuchunsuyuqkisloroddanfoydalaniladi, tog’−kon sanoatidi portlatuvchi sifatida ishlatiladi.
Biologik ahamiyati: O2 tirik organizmning nafas olishi uchun zarur bo’lgan modda.
Uygavazifa:Mavzunio’qib, berilganmasalalarniyechish; Quyidagitarqatmamateriallarigatayyorlanibkelish.
-
Ozonqavatiningqalinliginecha mm atrofidaboladi?
-
Laboratoriyadaozonqandayasbobdaolinadi?
-
Atmosferahavosiniifloslantiruvchimanbalarnimalar?
Savollarga javob: 1. Ozon qavatining qalinligi 3 mm atrofida bo’ladi.
-
Laboratoriyadaozonozonatorasbobiyordamodaolinadi.
-
Atmosferahavosiniifloslantiruvchimanbalarga: ishlabchiqarishkorxonalari, changlar,aharligazmoddalarimisolbo’laolad
|
