|
-chizma asosida yig‘ilgan qurilmaning umumiy ko‘rinishi 1-rasmda keltirilgan
|
| bet | 91/197 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 8,06 Mb. | | #149719 |
Bog'liq Fizikadan maruza matni1-chizma asosida yig‘ilgan qurilmaning umumiy ko‘rinishi 1-rasmda keltirilgan:
1-rasm
Ishni bajarish tartibi:
1-a, chizmada ko‘rsatilganidek, elektr zanjiri tuziladi. Kalit ochiq holda qoldiriladi.
Reostat jilgichini reostat qarshiligining eng katta holatiga keltiriladi.
Laboratoriya universal ta’minlash manbayining iste’molchilarni ta’minlovchi maxsus ±5,5V/8V tarmog‘iga milliampemetr va 8 V tarmog‘iga vol’metr ulanadi.
Laboratoriya universal ta’minlash manbayi tok tarmog‘iga ulanadi. Milliampermetr va voltmetrning ish rejimi tekshiriladi.
Laboratoriya universal ta’minlash manbayining iste’molchilarni kuchlanih bilan ta’minlash murvati 4 V holatiga qo‘yiladi.
Kalit ulanadi va reostat jilgichini ohista surib diod uchlariga kuchlanish beriladi.
Kuchlanishni turli qiymatlarida diod orqali oqayotgan tok kuchining miqdori milliampermetrning ko‘rsatishiga ko‘ra qayd etiladi.
1-a, chizmada ko‘rsatilganidek, elektr zanjiri tuziladi. Kalit ochiq holda qoldiriladi.
Kalit ulanadi va tajriba yuqoridagidek takrorlanadi.
Olingan jadval asosida I=f (V) bog‘lanish grafigi chiziladi.
Tajribadan olingan natijalar asosida quyidagi jadval to`ldiriladi.
To‘g‘ri ulash
|
Tok kuchi (mA)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kuchlanish (V)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Teskari ulash
|
Tok kuchi (mA)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kuchlanish (V)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Nazorat uchun savollar:
Yarimo‘tkazgichli moddalarga misollar keltiring.
Yarimo‘tkazgichli diodning tuzilishi va ishlashini tushuntiring.
Yarimo‘tkazgichli diodning qo‘llanilishiga misollar keltiring.
Mavzu: Suyuqliklarda elektr toki. Elektroliz uchun Faradey qonunlari. Elektrolizning qo`llanishi.
Reja:
Suyuqliklarda elektr toki.
Faradeyning elektroliz qonunlari
Elektronlarning texnikada qo'llanilishi.
-
Ionli e1ektr o 'tkazuvchanlikka ega bo ' lgan eritmalarga elektrolitlar deyiladi.Elektrolitlarga kislotalar, ishqorlar va tuzlarning suvdagi va boshqa erituvchilardagi eritmalari kiradi, Undan tash'qari, qizitishyo'li bilan suyultirilgan tuzlar hainelektr o'tkazuvchanlikkaegabo'ladi.
fElektrolitlarda elektr tokìning hosil borish sababini quyidagi tajriba asosida osongina tushunish mumkin.Rasmda tasvirlangandek elementlar batareyasi, ampermetr, kalit va ichiga ko'mir piastinka tushirilgan distillangan savli idishdan iborat elektr zanjiri berilgan boisin. Zanjir kalit orqali ulanganda ampermetr tokni ko'rsatmaydi, demak, distillangan toza suv elektr tokini o'tkazmaydi.
Bunga sabab toza suvda elektr tokini tashuvchi zarrachalarning bo'lmasligidir.
Agar bu suvli idishga bir necha tomchi kislota yoki ishqor tomizilsa, yoki biroz osh tuzi eritìlsa, ampermetr zanjirda tokning hosil bo'lganligini ko'rsatadi. Shunday qilib, kislota, ishqor va tuzlarning suvdagi kuchsiz eritmalari elektr tokini juda yaxshi o'tkazar ekan. Buning sababi eritmadagi kislota, ishqor va tuzlarning molekulalari qarama-qarshi ishorali ionlarga ajralishidir.
Suv qutbli molekulalarining elektr maydonì ta'sirida eritmadagi elektrolit molekulalari ionlarga ajraladi.
Eritmalarda modda molekulalarining ionlarga ajralish protsessiga molekulalarning dissotsiyalanishi deyiladi. Dissotsiyalanishga teskori bo'lgan protsessga ionlarning rekombinatsiyasi deyiladi. Kuchsiz eritmalarda dissotsiatsiya hodisasi kuchliroq bo'ladi, shuning uchun ham bunday eritmalarda har doim erkin ìonlar mavjuddir. Elektiolitda tashqi elektr maydon bo'lmaganda dissotsiyalanish natijasida hosil bo’ lgan ionlar xaotik tartibsiz harakatda bo’ladi. Elektrolitga tashqi elektr maydoni qo'yilganda esa ionlar tartibli harakatlana boshlaydi.Musbat zaryadli ionlar manfiy elektrod katodga tomon harakatlanganligi uchun, ular kationlar deyiladi. Manfry zaryadli ionlar musbat elektrod anodga tomon harakatlanganligi uchun anionlar deyiladi.Ionlar tegishli elektrodga borib yetgandan keyin unga ortiqcha elektronni beradi yoki undan yetmaganini olib neytral atomlarga yoki molekulalarga aylanadi.
Elektrolitdagi moddalarning elektr toki ta'sirida ajralib chiqish protsessiga elektroliz deyiladi.
Misol tariqasida mis xlorid tuzining eritmasi orqali elektr toki o'tganda ro'y beradigan jarayonni qarash mumkin.Eritmada mis xlorid molekulasi ikki karra musbat zaryadlangan mis atomining ioni Cu++ ga va bir karra manfiy zaryadlangan ikkita xlor ioni 2 Cl- ga dissotsiyalanadi. CuCl2 Cu++2Cl-
U vaqtda erkin elektronni e orqali belgilab, katod va anodda uchiashgan ionlar uchun quyidagi ko'rinishdagi reaksiyalarni yozish mumkin; Cu++2e=Cu: 2Cl—2e=2Cl.
Demak, mis ioni Cu++ katoddan ikkita elektronni olib neytral mis atomiga, xlor ioni CI—esa anodga bitta elektronni berib neytral atomga aylanar ekan.
Shunday qilib, elektroliz protsessining bevosita natijasi elektrodlarda elektrolitning kimiyoviy parchalanishi mahsulotlarning to'planishidir.
|
| |
