• Bu bejiz emas. -Amerikalik olim E. Toffler “Uchinchi to‘lqin” asarida “Insoniyat ortda qoldirgan yo‘l uch bosqichdan iborat”
  • 4.Axborot olish va foydalanish metodlari.
  • Axborot savodxonligi
  • asrning 70-yillarida “Har bir yangi axborot vositasi o‘sha zamon kishilarini imtihondan




    Download 473,51 Kb.
    Pdf ko'rish
    bet9/12
    Sana15.02.2024
    Hajmi473,51 Kb.
    #157110
    1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
    Bog'liq
    1-Seminar

    asrning 70-yillarida “Har bir yangi axborot vositasi o‘sha zamon kishilarini imtihondan
    sinovdan o‘tkazadi”, deganida, hali kompyuter, internet, mobil telefon odamzod xayoliga 
    kelmagan edi. Lekin ushbu dono bashorat naqadar to‘g‘riligini bugungi hayot, turmush 
    tarzi har qadam, har lahzada ko‘rsatmoqda, isbotlamoqda. 
    Taraqqiy topgan davlatlarda axborot madaniyati (infoetika, mediaetika, mediata’lim va 
    hokazo) alohida fan, alohida muammo, alohida pedagogika, alohida siyosat darajasiga chiqdi. 
    Ilmiy markazlar, olimu mutaxassislar ushbu muammolar tevaragida ixtisoslashgan holda, yuz 
    berayotgan holatni o‘rganishmoqda, tahliliy asarlar yaratishyapti. Bu bejiz emas. -Amerikalik 
    olim E. Toffler “Uchinchi to‘lqin” asarida “Insoniyat ortda qoldirgan yo‘l uch bosqichdan 
    iborat”, degan fikrni ilgari suradi. Ya’ni qishloq xo‘jaligi, sanoat hamda hozirgi axborot 
    tamaddunlari. Tabiiy savol tug‘iladi: xo‘sh, keyin-chi? Insoniyat to‘rtinchi to‘lqin davrini ham 
    boshdan kechiradimi? Unga qanday nom beriladi? Taraqqiyot shiddati bashariyatni qayerlarga olib 
    boradi? O‘zimiz yaratgan, erishgan va erishayotgan taraqqiyot cho‘qqilarida omon qolish hamda 
    yashash epini topa bilamizmi? 
    Sog‘lom aql-idrok va mantiqdan kelib chiqilsa, hozirdanoq to‘rtinchi to‘lqin axborot odobi, 
    madaniyati tamadduni, deb nomlanishi birdan-bir to‘g‘ri hamda oqilona chora ekanligini 
    ko‘rsatadi. Ha, endilikda odamlarning, oilalarning, milliy qadriyatlarning — insoniyatning rivoji, 
    farog‘ati va istiqboli mazkur xaloskor madaniyatga bevosita bog‘liq bo‘lib qoladi. 
    4.Axborot olish va foydalanish metodlari. 
    Globallashayotgan jamiyatda axborot hatto xalqlararo va davlatlararo munosabatlarda katta 
    ahamiyat kasb etadi. Ya'ni u jahon hamjamiyati hayotida ham ijobiy, ham salbiy kuch sifatida 
    namoyon bo'lishi mumkin. Shu ma'noda texnikaviy-texnologik sohada katta imkoniyatga ega 
    bo'lgan mamlakatlar qulay s haroitga ega bo'ladilar. Bu esa hatto mamlakatlar o'rtasida yoshlarni 
    buzg'unchi yoki bunyodkor shaxs sifatida shakllantirishda manfaat jihatidan o'ziga tegishli qilib 
    tarbiyalash istagini oshiradi va bu mamlakatlararo mafkuraviy kurash shaklini ham namoyon etadi. 
    Shunga ko'ra ko'pgina davlatlarda globallashuvga qarshi harakatlar yuzaga kelmoqda, ular yagona 
    jahon uyg'unlashgan axborot maydonini tuzishni rad etmoqdalar. Shu o'rinda axborot manbalari 
    masalasi chuqurroq tahlil qilinadigan bo'lsa, uni uch toifaga ajratish mumkin. Tajribali 
    foydalanuvchi turli xil axborot manbalarining bir nechtasini tanlaydi va zaruratga ko'ra ulardan 
    foydalanadi. 
    Birlamchi manbalar — bu asl manbalar bo'lib, ular axborotning izohlanishini nazarda tutmaydi. 
    Bu tadqiqot hisobotlari, prays-varaqlar, nutq matnlari, elektron xabarlar, amaliy san'at asarlari, 
    qo'lyozmalar, fotosuratlar, kundaliklar, shaxsiy maktublar, og'zaki hikoya, intervyu yoki 
    diplomatik hujjatlar bo'lishi mumkin. Aksariyat holatlarda va ma'lum vaziyatlarda imkon qadar 
    birlamchi axborot manbalaridan foydalanish tavsiya etiladi. 
    Ikkilamchi manbalar axborotni yetkazib beruvchilardir. Bu holatda axborot o'zgarishi, tahlil 
    qilinishi yoki umumlashtirilishi mumkin (masalan, ilmiy kitoblar, jurnallar, tanqidiy tahlil yoki 
    ma'lumotlar talqini). Foydalanishga tavsiya etiladigan birlamchi manbalar ikkilamchi manbalarga 
    nisbatan har doim ham o'zida nufuzli yoki xolis axborotni saqlamaydi. Axborotni sub'yektiv 
    baholash holatlarini, tekshirilgan ikkilamchi manbalardan foydalanib bartaraf etish mumkin. 
    Ikkilamchi manba muayyan soha yoki ma'lum vaziyatdan kelib chiqqan holda belgilanishi 
    mumkin. Uchlamchi manbalar - bu tashkil etilgan va o'zida birlamchi hamda ikkilamchi 
    manbalardagi axborotni qayta ishlab, o'zida mujassamlagan (masalan, referatlar, bibliografiya, 
    turli qo'llanmalar, ensikpopediyalar, ko'rsatkichlar, xronologik jadvallar, ma'lumotlar bazasi va 
    hokazo) manbalardir. Axborotga bo'lgan ehtiyoj — ma'lum foydalanuvchi (yoki foydalanuvchilar 
    guruhi)ning ma'lum mavzuga oid ma'lumotga bo'lgan ehtiyojidir. Axborot manbasini baholashda 
    avvalo inson undan axborotni nima maqsadda olayotganini aniqlashi zarur. Mazkur jarayon 
    ishonchli axborot manbalarini aniqlashga yordam beradi. Axborot savodxonligi - qaror qabul 
    qilish va muammolarni tahlil qilish maqsadida axborotni olish, tushunish, baholash, moslash, 


    generatsiya qilish, saqlash va namoyish qilish uchun kerak bo'lgan kompetensiyalar to'plamidir. 
    Axborot borasida savodxon insonlar quyidagi tayanch ko'nikmalarga ega bo'ladilar: 
    Axborot borasida savodxon inson axborot izlash jarayonini o'z vaqtida to'xtatishni ham biladi. 
    Mavjud barcha ma'lumotlarni to'plab bo'lmaydi. Axborot borasida savodxonlik yetarli darajada 
    ma'lumot to'plangan va hali qayta ishlanmagan ma'lumot manbalari ko'p bo'lishiga qaramasdan, 
    olingan yangi ma'lumot o'zlashtirilmaydigan nuqtaga erishilgan paytni aniqlash imkoniyatini 
    beradi. Har qanday zamonaviy davlatda axborot hamisha jamiyat hayotida sodir bo'layotgan voqea 
    va hodisalarni iste'molchiga xolis yetkazib berish va kishilarning ongi, dunyoqarashi, ijtimoiy-
    siyosiy hamda huquqiy madaniyatini shakllantirishda asosiy vosita bo'lib xizmat qilib kelmoqda. 
    Ayni paytda shiddat bilan o'zgarib borayotgan globallashuv jarayonida hayotimizning biror bir 
    sohasini OAV siz tasavvur qilib bo'lmaydi. hozirda internet ham OAVning bir ko'rinishi sifatida 
    talqin qilinmoqda. Internet tarmog'i orqali kun davomida qanchadan-qancha axborotlar qabul 
    qilinadi. Internet (International Network- xalqaro kompyuter tarmog'i) bu -vaqt, makon va 
    geografik chegaralarning mavjudligiga qaramay, kompyuter va kichik tizimlarning o'zaro aloqa 
    bog'lab global axborot infratuzilmasini shakllantiruvchi butunjahon kompyuter tarmog'idir. 
    Globalizatsiya ijobiy jihatlari bilan birga qator jiddiy muammolarni ham tug'dirdi. Ularning 
    muayyan qismini "hozirgi davrning global muammolari" deb atash qabul qilingan. Kelib chiqishi, 
    mavjudligi va hal etilishi jihatlariga ko'ra global muammolarni uch guruhga ajratish mumkin: 
    Pedagoglar axborotlashgan jamiyat yoshlari bilan ishlaydilar. Xozirgi yoshlar uchun rakamli texnika 
    bilan ishlash muammo emas. Ular kompyuterda yangi imkoniyatlarini muammosiz o’rgana oladilar. Faqat 
    ularni o’z-o’zini rivojlantirishning aktiv faoliyatiga undash, o’zligini anglash, o’zini ko’rsata bilish, o’zini 
    takomillashtirishga (k samopoznaniyu, samorealizatsii, samosovershenstvovaniyu) ehtiyoji va
    imkoniyatlarini hisobga olish ko’nikmalarini shakllantirish lozim.
    Funksional maksadiga ko’ra har xil dasturiy mahsulotlar axborot resurslari maqomini oldi.
    Jamiyatning hozirgi rivoji axborot texnologiyalari sanoatlashgan juda katta intellektual va moliyaviy 
    resurlari mavjud bo’lgan strategik yo’nalishga aylantirdi. Hozirgi kunda axborot, axborot resurslari va 
    axborotni boshqarish qurollari tushunchalari «axborot maydoni» (informatsionnoye prostranstvo) degan 
    sohaga keng qo’llanilmoqda. 
    «Axborot maydoni» deganda axborotni maqsadli saqlash va qayta ishlash bilan bog’liq barcha say-
    harakatlar tushuniladi. Axborot maydonining asosini axborot resurslari va ularni qayta ishlash vositalari 
    (berilganlar 
    bazasi, 
    fayllar, 
    protokollar, 
    klassifikatorlar, 
    kompyuterlar, 
    tarmoq 
    uskanalari, 
    telekommunikatsiya vositalari) tashkil etadi. Axborot maydoni axborotni yig’ish, to’plash, saqlash, izlash, 
    analitik qayta ishlash usul va uslublarining o’zaro bog’lqligidan tashkil topgan axborot sistemalari (AS) orqali 
    tizimlashtiriladi. Axborot resurslar AS doirasida jamlanadi.
    ASlarining axborot – kommunikativ o’zaro ta’siri orqali rusurslarni jamlash uni yagona axborot maydoni 
    (YAAM -Edinoye Informatsionnoye Prostranstvo) deb nomlandigan birlashgan (korporativ) axborot 
    resurlari darajasiga yetkazadi. Tashkilot, hududlarda YAAM amalga oshirish axborot tizimlari va uning 
    alohida ilovalarining o’zaro aloqasi standartiga tuzish va rioya qilishda namoyon bo’ladi . 

    Download 473,51 Kb.
    1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




    Download 473,51 Kb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    asrning 70-yillarida “Har bir yangi axborot vositasi o‘sha zamon kishilarini imtihondan

    Download 473,51 Kb.
    Pdf ko'rish