lozimki
, axborot revolyutsiyasiga XX asr o’rtalarida kompyuterlarning paydo bo’lishi emas,
mikroprotsessorli tizimlarning keng tarqalishi sabab bo’ldi. Ushbu jarayon axborotlarni saqlash va
izlash tizimlarini radikal o’zgartirib, kompyuterli telekommunukatsiyalarning paydo bo’lishi va
rivojlanishiga olib keldi. Aynan to’rtinchi information inqilob “Axborotlashgan jamiyat” rivogiga
asos soldi. Axborot katta oqimlarining vujudga kelishi vujudga kelishiga:
Bilimlarning turli sohalari bo’yicha davriy nashrlarning ko’payib borishi; masalan, XX asr
boshlarida ilmiy xodim uchun fizika sohasida chop etiladigan 10 tagacha oylik jurnal bilan
tanishib borish etarli hisoblangan bo’lsa,
asr oxiriga kelib, bu ro’rsatkich 100 ga etdi.
Ilmiy va amaliy faoliyat natijalari e’lon qilinadigan kitob, xujjatlar,
hisobotlar,
dissertatsiyalar va boshqalar miqdorining katta tezlik bilan ko’payib borishi sabab bo’ldi.
Yuqorida ta’kidlab o’tilgan XX asr o’rtalaridagi ushbu holatni “Informatsion portlash” deb
ham atashadi. Mutaxassislar fikriga ko’ra, 1900 –yilgasha bilimlarning to’planishi va
rivojlanishi juda sekinlik bilan brogan bo’lsa, 1900 yildan keyin har 50 yilda 2 baravarga,
1950 yildan keyin har 10 yilda 2 baravarga, 1970 yildan boshlab, har 5 yilda , XX asr
oxiridan boshlab har yili 2 baravarga ortib bormoqda. Axborot
inqirozi bir qancha salbiy
holatlarni keltirib chiqardi. Ular orasida insonning chegaralangan qabul qilish va qayta ishlash
imkoniyatlari bilan doimiy ko’payib boruvchi axborot oqimlari o’rtasidagi qarama-qarshilik;
foydali axborotlarni o’zlashtirishga halal beruvchi ulkan ortiqcha axborot massasining mavjudligi;
axborot tarqalishiga xalaqit beruvchi
iqtisodiy, siyosiy va boshqa to’siqlarning mustahkamlanishi
muammolarini ajratish mumkin. Axborotlashgan jamiyat vazifalaridan biri – inqiroz oqibatlarini
yumshatishdan iborat.
Zamonaviy jamiyat axborot resurslari. Resurs bu – qaysidir vositalarning manbasi yoki
zahirasidir. Har qandar jamiyat, davlat, firma yoki jismoniy shaxs o’z hayotiy faoliyati uchun
zarur bo’lgan ma’lum resurslarga ega bo’ladi. An’anaviy resurslarga xom ashyo (tabiiy) resurslar,
energetic resurslar, mehnat
resurslari, moliyaviy resurslar kabi material resurslar kiradi.Bularga
qo’shimcha ravishda zamonaviy jamiyatning muhim resurs turi bu – axborot resurslaridir. Vaqt
o’tishi bilan axborot resurslarining ahamiyati ortib boradi;buning tasdig’i sifatida zamonaviy
jamiyatning hozirgi bosqichida axborot resurslari narxi material resurslaridan past bo’lmagan
tovar ekanligi faktini keltirishimiz mumkin.”Axborot resurslari” tushunchasiga turli ta’riflar
berilgan bo’lib, “Axborot, axborotlashtirish va axborot xavfsizligi to’g’risidagi
qonunda keltirilgan ta’rifga asosan:”Axborot resurslari – axborot tizimlaridagi xujjatlar va xujjat
massivlaridan iborat. Fxborot tizimlari – kutubxonalar, arxivlar, fondler, berilganlar bazalari va
boshqalardan iborat. Jamiyatning axborot resurslari boshqa material
resurslari kabi strategik
ahamiyatga egadir. Ammo axborot resurslari va boshqa turdagi resurslar o’rtasida juda muhim farq
mavjud: axborot resursidan boshqa har qanday resurs foydalanilgandan keyin yo’qoladi (yoqilg’ini
yoqish, sarflangan mablag’ va b.), axborot resursi esa kamaymaydi, aksincha ortib boradi. Undan
ko’p marta foydalanish, cheksiz marta nusxa ko’chirish mumkin. Axborot resurslarini
klassifikatsiya
qilishga qanchalik urinmaylik, bu klassifikatsiya to’liq bo’la olmaydi.
Klassifikatsiya asosiga quyidagilarni qo’yish mumkin: tarmoqlar prinsipi (fan, sanoat, ijtimoiy
soha va hokazo asosida) ;taqdim etilish shakli bo’yicha (axborot tashuvchi turi, formallashganlik
darajasi, qo’shimcha izoxlanganligi va hokazo xususiyatlar bo’yicha) va boshqa prinsiplar. Har bir
sinf bo’yicha yana qo’shimcha ichki tiplashtirishni bajarish mumkin. Masalan, Internet resurslarini
vazifasi va taqdim etilish shakli bo’yicha: servis axboroti, bibliografik axborot, telekonferensiyalar
materiallari,
dasturiy
ta’minot,
video
va
hokazo
turlarga
bo’lish
mumkin.
Milliy axborot resurslari axborot resurslari sohasidagi eng yirik kategoriya bo’lib hisoblanadi.
Ushbu
tushuncha
