Menejmentning tamoyillari

Boshqaruv tamoyillarining shakllanishi chuqur tarixiy ildizlarga ega. 
Xususan, Turkistonda bu tamoyillar Amir Temur xukmronligi davrida shakllana 
boshlagan. O’zining ixcham, tezkor boshqarish devoniga ega bo’lgan Markaziy 
Osiyodagi Turkistondek buyuk davlat 

ilmiylik; 

yakka xokimlik; 

ierarxiya; 

bilimdonlik; 

demokratiya kabi tamoyillar asosida boshqarilgan. 
Xurosonlik yirik shayx va shayxuislom, Amir Temurning e‘tiqod qo’ygan, 
pirlaridan, tinchliksevar va raiyatparvar inson Zaynuddin Abubakir Toybodiy 
Temurga maktub yozib uning saltanat yumushlarida quyidagi ―to’rt ishni 
qo’llashini aytgan, ya‘ni: 
1) Kengash; 
2) Mashvaratu maslaxat; 
3) Xushyorligu muloxazakorlik; 
4) Extiyotkorlik. 
Shunday ekan, saltanatni boshqarishda mashvaratu maslaxat va tadbir bilan 
ish yuritgin, toki oqibatda nadomat chekib, pushaymon bo’lmagaysan. Yana shuni 
xam bilgilkim, saltanat ishlarining bir qismi sabru toqat bilan bo’lgay, yana bir 
qismi esa bilib-bilmaslikka, ko’rib ko’rmaslikka solish bilan bitur. (Xullas) 
tadbirlardan ogox qilingandan keyin shuni aytish joizdirkim, qat‘iylik, sabr, 
chidamlilik, xushyorlik, extiyotkorlik, va shijoat bilan barcha ishlar amalga 
oshirilgay. Vassalom‖ 
Maktubni o’qib Amir Temur o’z Tuzuklarida: ―U menga saltanat ishlarining 
to’qqiz ulushi mashvarat, tadbir va kengash, qolgan bir ulush esa qilich bilan bajo 
keltirishni anglatdi... 
Tajribamda ko’rilgankim, ishbilarmon, mardlik va shijoat soxibi, azmi qat‘iy, 
tadbirlar va xushyor bir kishi ming-minglab tadbirsiz, loqayd kishilardan yaxshidir. 
Chunki tajribali bir kishi ming kishiga ish buyuradi‖-deb yozgan edi. 
Ma‘muriy buyruqbozlik tizimi sharoitida sobiq SSSR quyidagi tamoyillarga 
asoslanib boshqarilgan. 
3. 
Boshqarishning sir-asrorlarini ilmiy asosda o’rganish, taxlil qilish 
maqsadida bu fan quyidagi uslublardan foydalanadi.
Menejment fanining taxlil usullari 
Sistemali yondoshuv: 

boshqariluvchi ob‘ekt yaxlit tizim tarzida olib qaraladi. 
Bu yondoshuv turlicha bo’lishi mumkin: 

sistemali - kompleks yondoshuv 

sistemali - funktsional yondoshuv 

sistemali - tarkibiy yondoshuv 
sistemali - kommunikatsion yondoshuv 
Kompleksli yondoshuv: 

Tarkibiy yondoshuv: 

boshqariluvchi ob‘ekt boshqa ob‘ektlar bilan o’zaro 
bog’lanishda va aloqadorlikda qaraladi. 

boshqariluvchi ob‘ekt tarkibiy qismlarga bo’lib 
o’rganiladi. 
Vaziyat (situatsiya)li yondoshuv: 

boshqariluvchi ob‘ektning konkret sharoitdagi ichki va 
tashqi vaziyatiga qarab boshqarishning ma‘qul uslubi 
qo’llaniladi. 
Integratsion yondoshuv: 

boshqariluvchi ob‘ekt yuqoridagi uslublar (vaziyatli, 
kompleksli, tarkibiy yondoshuvlar)ni birgalikda qo’llash 
yordamida boshqariladi. 
Modellashtirish usuli: 

boshqariluvchi ob‘ektni boshqarish bo’yicha turli sxema, 
grafik va chizmalar, xomaki materiallar tayyorlanadi. 
Iqtisodiy-matematik yondoshuv: 

optimal qaror qabul qilish maqsadida matematik uslublar 
va xisoblsh mashinalarini keng miqyosda qo’llash. 
Kuzatish usuli: 

boshqariluvchi ob‘ekt to’g’risidagi ma‘lumotlarni rejali, 
ilmiy, uyushtirilgan asosda to’plash usuli. 
Eksperiment (tajriba) usuli: 

boshqarish jarayonida boshqariluvchi ob‘ektga nisbatan 
namunaviy tajribadan o’tgan usullarni qo’llash. 
Sotsiologik kuzatuv usuli: 

boshqarish maqsadida turli anketali so’rovlar, suxbatlar, 
testlar, infratuzilmaviy taxlillarni o’tkazish. 
Ilmiy jixatdan asoslangan boshqarish qayd qilingan usullarning chambarchas 
ravishda bog’lab olib borilishini taqoza etadi. 

Download 211,94 Kb.