|
Mavzu: O’zgaruvchan tok zanjirlari
|
| bet | 12/13 | | Sana | 23.09.2024 | | Hajmi | 2,7 Mb. | | #272014 |
Bog'liq O’zgaruvchan tok zanjirlariGrafik usul. Bu usul , va vektorlar bilan bajariladigan algebraik amallarni ularning tekislikdagi tasvirlari bilan bajariladigan geometrik amallarga almashtirish imkonini beradi. Bu holda bayon qilingan uch amal 7.18-rasmda keltirilgan geometrik amallardan iborat bo’ladi.
vektorning boshi vektorning oxiriga, vektorning boshi vektorning oxiriga (18-a rasmda va vektorlarning yangi vaziyatlari punktir chiziqlar bilan ko’rsatilgan) ko’chirib qo’yamiz. Yig’indi vektor bo’lib, ular asosida ketma-ketlikda yo’nalgan -b rasm) simmetrik sistemani tuzish mumkin; vektorning oxiridan soat strelkasiga teskari yo’nalishda 120o burchakka burilgan vektorni qo’yamiz (bu = a amalga to’gri keladi). Bunga yana soat strelkasi yuradigan yo’nalishga 120o burchak burilgan vektor C ni qo’shamiz (bu esa vektor a2S ni qo’shishga mos keladi). Yig’indi vektor 3A1 bo’lib, uning asosida, (7.7) ni hisobga olgan holda, to’g’ri ketma-ketlikda yo’nalgan A1, B1 va C1 (7.18-v rasm) simmetrik sistemani tuzish mumkin; ikkinchi punktdagiga o’xshash yo’l bilan (7.12) tenglamaga mos
geometrik yasashlarni bajarish natijasida A, a2B va C vektorlarni qo’shib, 3A ga teng vektorni hosil qilamiz (18-a rasm). Sistema (7.7) ni hisobga olgan holda, A vektorning miqdori va yo’nalishini bilib, teskari ketma-ketlikda yo’nalgan simmetrik sistemani tuzamiz (18-g rasm).
Endi haqiqiy uch fazali elektr zanjirlarda e.yu.k., kuchlanish va toklarning sistemalarida nosimmetriya paydo bo’lishi muhim fizik jarayonlar ekanligi haqida to’xtalib o’tamiz. Bunda har qanday uch fazali uzgaruvchan tok sistemasining eng yaxshi ishlash rejimi generator
e.yu.k. larining iste’molchi fazalari to’la (uzatish liniya simlarining qarshiliklari bilan birgalikda) qarshiliklarning tamomila simmetriyada bo’lishi hisoblanadi. Bu holda barcha liniyaviy va fazaviy e.yu.k., kuchlanish va toklarning vektorlari simmetrik yopiq uchburchak va uch nurli yulduz hosil qiladi. Bunday sistemalar tarkibida nol va teskari ketma-ketlikda yo’nalgan tashkil etuvchilar bo’lmaydi. Ammo katta quvvatli elektr sistemalarda bunday ideal rejimni amalda hosil qilib bo’lmaydi.
Generatorning fazalari va elektr uzatish liniyalari (EUL (LEP)) simmetriyada bo’lganiga qaramasdan, sistema nosimmetrik, chunki uning fazalarida to’la qarshiliklarning miqdori va xarakteri har xil. Uch fazali generatorning fazalarida yuklama qarshiliklari asimmetriyasi paydo bo’lishining asosiy sababi shuki, uch fazali sistemaning ayrim fazalariga ulangan qarshiliklar turlicha va ko’pchiligi bir fazali iste’molchilar (induksion pechlar, bir fazali yuritgichlar, elektr yoritish sistemasi, maishiy korxonalar va boshqalar) bo’ladi. Shu tufayli faza va liniya toklari keskin asimmetriya rejimini tashkil etadi. Fazalarning parametrlari bir-biridan keskin farq qilganda faza va liniya kuchlanishlari vektorlarining sistemasida nol (faza kuchlanishlari uchun) hamda teskari ketma-ketlikda yo’nalgan tashkil etuvchilarning ulushi sezilarli darajada ortadi. Faza kuchlanishlari vektorlari sistemasida nolinchi ketma-ketlikda yo’nalgan tashkil etuvchilarning bo’lishi generator bilan iste’molchining nol nuqtalari orasidagi ÚN = Ú00 teskari kuchlanishning paydo bo’lganligini bildiradi (10-rasm). Teskari ketma-ketlikda yo’nalgan simmetrik tashkil etuvchilarning bo’lishi elektr tarmog’iga fazalari tartibi teskari ketma-ketlikda bo’lgan yangi uch fazali manbani ulash bilan baravardir. Bu, o’z navbatida, bunday nosimmetrik sistemadan elektr energiyasi iste’mol qiluvchi uch fazali o’zgaruvchan tok dvigatellarida asosiy aylanuvchi magnit maydonidan tashqari, yana unga qarama-qarshi yo’nalishda aylanuvchi magnit maydonini hosil qiladi (tormozlovchi momentni vujudga keltiradi). Bunday sharoitda kuchlanishlar, shuningdek, toklar sistemasi uchun miqdorlari anchagina bo’lgan teskari ketma-ketlikda yo’nalgan tashkil etuvchilarning bo’lishiga yo’l qo’yib bo’lmaydi. Uch fazali sistemalarning real ishlashi sharoitida faza va liniya toklarining simmetriyasini amalda bir tekis ushlab turish imkoniyati bo’lmaganligidan, tegishli simmetriyalash shartlari faza va liniya kuchlanishlari sistemasiga nisbatan qo’yiladi. Elektr energiyasining bu muhim sifat ko’rsatkichi asimmetriya koeffitsiyenti deb ataladigan koeffitsiyent bilan aniqlanadi. Bu koeffitsiyent simmetrik sistemalardagi teskari ketma-ketlikda yo’nalgan Ú(2) tashkil etuvchilar bilan to’g’ri ketma-ketlikda yo’nalgan tashkil etuvchilar Ú(1) effektiv qiymatlarining nisbatiga teng, ya’ni
Xuddi shunga o’xshash yo’l bilan toklar vektorlarining asimmetriya koeffitsiyenti aniqlanadi. Katta quvvatli uch fazali sistemalarning liniya kuchlanishlari asimmetriya koeffitsiyentining GOST bo’yicha mumkin bo’lgan eng katta qiymati bo’lib, tok asimmetriya koeffitsiyenti εi (alohida hollardan tashqari) aniq chegaraga ega emas.
Elektr energiyasining sifati va energosistemaning kuchlanish hamda toklarining mo’tadilligi maxsus avtomatik qurilmalar bilan nazorat qilinadi, kuchlanish va toklarning asimmetriya darajasi esa texnik o’lchash asboblari yordamida qayd qilinadi. Bu qurilmalarga simmetriyalovchi tashkil etuvchilarning elektr filtrlari asos qilib olingan.
|
| |
