kartasi nima ekanini yaxshi bilishadi. Merosdan soliq fozini yoki kelgusidagi
daromadlarini hisoblay olishadi, internetda tashrif-saytini yarata olishadi va h.k.
5. Ishonch
Birinchidan, maktab xodimlari va o‘qituvchilar uchun turli tekshiruvlar yo‘q,
o‘quvchilarga ta'lim berishga doir turli uslublarni o‘rgatuvchilar ham yo‘q.
Mamlakatda ta'lim dasturi yagona, faqat umumiy tavsiyalar bor, xolos. Har bir
pedagog o‘zi to‘g‘ri deb bilgan uslubni qo‘llaydi.
Ikkinchidan, bolalarga bo‘lgan ishonch: darslarda o‘quvchi o‘zini qiziqtirgan
ish bilan shug‘ullanishi mumkin. Masalan, adabiyot darsida o‘quv filmi
namoyish etilayotgan bo‘lsa-yu o‘quvchiga buning qizig‘i bo‘lmasa, u kitob
o‘qib o‘tirishi mumkin. O‘quvchi o‘zi uchun nima foydali ekanini o‘zi tanlaydi.
6. Istak-hohish
O‘qishni istagan odam o‘qiydi. Pedagoglar o‘quvchining e’torini qaratishga
harakat
qilishadi, lekin uning o‘rgatilayotgan fanga qiziqishi yoki qobiliyati
bo‘lmasa, darrov "ikki" baho bilan "siylashmaydi", bolani kelgusida uncha
murakkab bo‘lmagan, amaliy jihatdan foydali bo‘lgan kasbga yo‘naltirishadi.
Hamma ham samolyot ixtiro qilishi shart emas,
avtobuslarni ham kimdir
boshqarishi kerak-ku, axir!
Bunga ham o‘rta maktabda chora ko‘riladi - muayyan o‘smir litseyda
bilimlarini davom ettirishi kerakmi yoki olgan bilimlari yetarlimi, professional
kasb-hunar maktabiga borish kerakdir, ehtimol. Ta'kidlash joizki, bu ikki yo‘l
ham mamlakatda birdek qadrlanadi.
Har bir bolaning u yoki bu faoliyatga moyilligini aniqlash "kelajak
o‘qituvchisi" tomonidan test va suhbatlar yo‘li orqali amalga oshiriladi.
Umuman olganda, Finlyandiya maktabida ta'lim jarayoni yumshoq, biroq bu
maktabni jiddiy qabul qilmasa ham bo‘ladi, degani emas. Maktab rejimiga rioya
qilish majburiy. Barcha o‘tkazib yuborilgan darslarda qayta o‘tirishga to‘g‘ri
keladi. Masalan, o‘qituvchi 6-sinf o‘quvchisi uchun o‘z jadvalidan "bo‘sh
soat"ni belgilaydi yoki 2-sinfning darsiga kirib o‘tiradi.
Dars qiladimi, zerikib
o‘tiradimi, o‘ziga havola. Kichik yoshlilarga xalaqit bersa, bu hisobga
o‘tmaydi, yana boshqa soatda qayta o‘tirishga to‘g‘ri keladi.
O‘qituvchi
bergan vazifani bajarmagan, darsda ishlamagan bolaning ota-
onasi maktabga chaqirtirilmaydi, tanbeh ham berilmaydi,
aqliy qoloqlikda
ayblanmaydi ham. Agar ota-ona ham farzandining bunday xatti-harakatlariga
befarq qarasa, bola shunchaki keyingi sinfga o‘tmaydi.
Finlyandiyada bir sinfda ikkinchi yilga qolish uyat hisoblanmaydi, ayniqsa
9-sinfdan keyin. Katta hayotga jiddiy tayyorgarlik ko‘rish lozim, shuning uchun
fin maktablarida qo‘shimcha (majburiy emas) 10-sinf bor.
