28
Kompyuter texnika xavfsizligi.
Xavfsizlik texnikasi mehnat qilish uchun
xavfsiz sharoit yaratishga
qaratilgan. Chora tadbirlar sistemadan iborat. Korxona va ustaxonalarda
kompyuterni orqasida kabel yoki simlarni tiokga ulayotganda tok urishi mumkin.
Kompyuterlarning ishga yaroqligi tekshirib turiladi. Elektr simlarga simchalar
osmaslik lozim, aks holda qisqa tutashuv berishi mumkin. Simlarda nuxson sezilsa
elektromantyorga xabar berish, ochilib qolgan simlarga q’ol tekkazmaslik kerak.
Kompyuter oldiga ho’l holda o’tirib bo’lmaydi.
Monitordan insonning ko’zigacha bo’lgan masofa – 60 sm. Monitor
zangori va ko’k ranglarga bo’yalishi shart.
Kompyuterda ishlash vaqtida insonning charchash sabablari:
Ekran yorug’ligi;
Contrast va fon o’rtasidagi aniqlik;
Kompyuterda ishlash paytida issiqlkdan nurlanish;
Kompyuter buzuqligi;
Elektr toki elektr zaryadlarining harakati bo'lib, elektr zaryadlarining bir
turdagi manbasidan ikkinchi tur manbasi tomon harakatlanishidan vujudga keladi,
deb qabul qilingan. Tabiatdagi barcha narsalarda, xususan inson organizmida ham
elektr zaryadlari mavjud bo'lib, ular o'zaro muvozanatda turadi va hayot uchun
hech qanday xavf tug'dirmaydi. Bundan tashqari, inson tanasi a'zolarining faoliyati
o'ta kuchsiz elektr signallari yordamida amalga oshiriladi va boshqariladi.
Lekin
inson organizmidan elektr toki oqib o'ta boshlaganda, bu muvozanat va
zaryadlarning joylashish tartibi o'zgaradi va juda qisqa vaqtda insonning yurak,
miya kabi o'ta muhim a'zolarining tiklab bo'lmaydigan darajada ishdan chiqishiga,
ya'ni inson o'limiga olib keladi. Inson hayoti uchun butun tana bo'ylab, masalan bir
qo'ldan ikkinchisi tomon yoki qo'ldan oyoqqa qarab o'tadigan elektr toki eng xavfli
hisoblanadi. Odatda, tok urganda elektr toki inson tanasi orqali erga o'tib ketadi.
Shu sababli informatika xonasini beton polli xonalarga yoki binoning erto'lalariga
joylashtirish qat'iyan ta'qiqlanadi va sinf xonasining
poli elektr tokini
o'tkazmaydigan qilib (masalan taxtadan) yasalishi va barcha kompyuterlarning
korpuslari yerga ulanishi (yoki elektr ta'minotining yevroandozalarga moslab
ulanishi) talab qilinadi.
Inson tanasidan bor-yo'g'i 10 milliamper elektr toki oqib o'tishi ayanchli
voqealarga
olib keladi, bu esa uyali telefondagi elektr tokidan bir necha marta,
cho'ntak fonaridagidan bir necha o'n marta kamdir. Uyali telefon va cho'ntak
fonarining inson hayoti uchun xavfsizligiga sabab, ulardagi elektr toki
kuchlanishining kichikligidir (3-12 Volt).
Inson tanasi orqali yuqori
kuchlanishdagi elektr tokining o'tishi va inson tanasining elektr tokiga
29
qarshiligining kamayib ketishi hayot uchun eng xavfli omillardir. Yuqori
kuchlanish
(220
Volt)
yuradigan
simlarning
barchasi,
shu
jumladan
uzaytirgichlarning, kompyuter va boshqa elektr qurilmalarining elektr ta'minotiga
ulanish simlarining ikki marta izolyasiya qilinganligi talab qilinadi. Kompyuter
xonasida faqat
ovoz kuchaytirish qurilmalari, skanerlar kabi elektr quvvatini kam
iste'mol qiluvchi qurilmalar bitta izolyasiyali simlar bilan elektr tarmog'iga ulanadi.
Shu sababli, ular boshqa elektr qurilmalaridan alohida turishlari va ularning oldiga
o'quvchilar kela olmasligi lozim. Inson tanasidan oqib o'tadigan tok miqdori inson
tanasining elektr tokiga qarshiligiga ham bog'liq. Foydalanuvchilarning shamollab
qolishi, isitmasining chiqishi, terlab turib kompyuterda ishlashi, barmoqlarining
shilinishi yoki yaralanishi va hatto qo'lni yuvib, yaxshi artmaslik ham inson tanasi
qarshiligini 2-50
marta kamaytirib, tok urish xavfini shuncha marta oshirib
yuborishi mumkin. Shu sababli, informatika fanidan darslarni jismoniy tarbiya va
mehnat ta'limi kabi fanlardan keyin dars jadvaliga qo'yish mumkin emas.
O'quvchilarni informatika xonasiga kiritishda ularni birma-bir ko'zdan kechirib
chiqish, sog'lig'i yomon va barmoqlarida muammolar bo'lgan o'quvchilarga alohida
e'tibor qaratish kerak.
