O‘quv mashg‘ulotining ta’lim texnologiyasi xaritasi -
Ishbosqichl ari va vaqti
|
Faoliyatning mazmuni
|
O‘qituvchi
|
Talim oluvchi
|
1-Oquv mashguloti ga kirish (5
daq)
|
Tashkaliy qism:
1.O‘quvchilarni mashgulotga tayorgarligi va davomatni tekshiradi
|
Mashgulotga tayyorlanadilar
|
|
Tayanch bilimlarni faollashtirish:
|
|
|
1. Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda
|
|
|
o‘tilgan mavzu bo‘yicha o‘quvchilarga savollar
|
Uy vazifasini
|
|
beradi, ularni baholaydi.
|
taqdim etadilar.
|
|
Maqsad va vazifani belgilanishi:
|
Savollarga javob
|
|
2.Mashg‘ulotning nomi, rejasi, maqsad va
|
beradilar. Mavzu
|
|
o‘qitish natijalar bilan tanishtiradi.(1-ilova)
|
nomi va rejasini
|
|
3. Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan
|
yozib oladilar.
|
|
tanishtiradi;
|
Diqqat qiladilar.
|
|
4. O‘quv mashg‘ulotida o‘quv ishlarni baholash
|
Savollarga javob
|
|
mezoni va ko‘rsatkichlari bilan tanishtiradi (2 -
|
beradilar. Yozib
|
2-bosqich.
|
ilova)
|
oladilar.
|
Asosiy (65
|
Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish:
|
Topshiriqni
|
daqiqa
|
5. Kichik axborotli/ ma’ruza/ tushuntirish/
|
bajaradilar.
|
|
namoyish. Kuzatish/ video/ insert/ aqliy hujum
|
Ommaviy ishlash
|
|
va boshqalar.
|
qoidasi bilan
|
|
Yangi o‘quv material bayoni:
|
tanishadilar. Har bir
|
|
6.Nazariy mashg‘ulotning rejasi va tuzilishiga
|
guruh o'z topshiriq
|
|
muvofiq, o‘qitish jarayonini tashkil etish
|
varaqlari bo'yicha
|
|
bo‘yicha harakatlar tartibini bayon etadi. Asosiy
|
faoliyatini
|
|
holatlarni yozdiradi;
|
boshlaydi.
|
|
7. Plakatlar,yozuv taxtasi, slaydlar, model,
|
Har bir o‘quvchi
|
|
chizma, yo‘riqnoma, elektron yo‘riqnomalar
|
chiqib o'z ishlarini
|
|
bilan nazariy holatlarni bayon qiladi (3-ilova)
|
taqdim qilishlarini
|
|
Ya ngi o‘quv materialini mustahkamlash:
|
aytadi.
|
|
8.Mustahkamlash uchun savollar beradi (4 -
|
Berilgan
|
|
ilova).
|
qo'shimcha
|
|
Jarayon Ommaviy, yakka tartibda.davom
|
savollarga javob
|
|
etishini ma’lum qiladi;
|
beradi.
|
|
9.Yakka tartibda ishlash qoidasi bilan
|
O‘quvchilar ish
|
|
tanishtiradi (1-ilova) topshiriq beradi (4-ilova)
|
natijalarini o'zaro
|
|
va baholash mezoni bilan tanishtiradi(2-ilova).
|
baholaydilar.
|
|
Ishni bajarish yo‘riqnomasini beradi( 3-ilova)
|
Ma'lumotlarni
|
|
10. Yakka tartibda ishlarni boshlashga ruxsat
|
daftarga qayd
|
|
beradi. Har bir kichik guruh ishtirokchisi
|
qiladilar.
|
|
vazifani bajarish tartibini tushunganligini
|
|
|
aniqlash maqsadida qaytar aloqa o‘tkazadi.
|
|
|
Bajarish jarayonini kuzatadi, maslahatlar beradi.
Ishga ajratilgan vaqt tugaganini ma’lum qiladi, guruhlar taqdimotini tashkil etadi.
Yakka tartibda a’zolariga diqqat bilan eshitishlarini va savollar berishlarini, shu bilan birga o‘zaro bir-birlarini baholashlarini eslatadi. Javoblarni to‘ldiradi va qisqacha xulosalar qiladi;
Yakka tartibda ishini o‘zaro baholashni o‘tkazadi, mavzuning har bir qismi bo‘yicha xulosalar qiladi, eng asosiylariga e’tibor qaratadi, berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayd etishlarini eslatadi. Mavzuning kasbiy faoliyatlaridagi ahamiyati bilan bog‘lab
mavzuni yakunlaydi.
|
|
3-bosqich Yakuniy (10 daqiqa
|
Mashg'ulot yakuni:
1,Faol ishtirok etgan o'quvchilarni javoblarini izohlab baholanadi va rag'banlantiriladi.
Uyga vazifani berilishi: 68-72 bet Kelgusi mashg'ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo'riqnoma beradi.(5-ilova)
|
Baholar bilan tanishadilar Topshiriqni yozib oladilar
|
ilova
Mavzu: ISHLAB CHIQARISH CHIQINDILARI VA ZAXARLI MODDALA.
O`qitish natijasi: 1Agressiv va zaharli kimyoviy moddala tushunib oladilar.
Ishlab chiqarish chiqindilari haqida ma’lumotga ega bo’ladilar;
Ish joylari havosini sog`lomlashtirish to`g`risida bilimga ega bo’ladilar
ilova
O‘quv mashg‘ulotida o‘quv ishlarni baholash mezoni va ko‘rsatkichlari
-
T/R
|
Mezonlar
|
Baho
|
1
|
Olgan bilimlarini ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan, ushbu fanni boshqa fanlar bilan bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va yangilik
kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak bo‘ladigan.
|
5
|
2
|
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oladigan olgan bilimlarini xalq xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan olgan
bilimlarini tushuntirib bera oladigan.
|
4
|
3
|
Darslarda 95% gacha qatnashgan, ma‘ruza matnini yozgan, o‘quv qurollari to‘liq to‘liq bo‘lgan,
adabiyotlardan foydalanishni bo‘lgan.
|
3
|
4
|
Ta‘lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam o‘zlashtirgan
o‘quvchilar.
|
2
|
Ilova 1-Slayd
Slayd
Slayd
2-Slayd Ishlab chiqarishda olib borilayotgan gigiyenik chora-tadbirlar natijasida ishlab chiqarish sharoitida qaltirash kasalligi va issiq urish deyarli yo‘qolib bormoqda. Issiq sexlarning hammasida organizm yo’qotgan tuzni tiklash uchun
maxsus ichimliklar tashkil qilingan.
slayd Ayrim zaharli moddalar ozuqani tayyorlash va iste’mol qilish jarayonida
ham, ta’sir etishi mumkin. Masalan, zaharli moddalar o‘simlikdan chorva mollariga, chorva mahsulotlari (sut, go‘sht) orqali insonga ta’sir etib, turli xil kasalliklarni kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Bundan tashqari, zararli va zaharli moddalar yer yuzi iqlimini, shuningdek, atmosferani, troposferani (atmosferaning pastki qatlami), stratosferani (yer yuzidan 10–80 km uzoqlikdagi qatlami) va kriosferani (yer yuzining muzliklar va qorliklar bilan qoplangan yuzasi) ham o‘zgarishiga olib kelishi mumkin.
Slayd
slayd
Ishlab chiqarish mikroiqlimi me’yorlari mehnat xavfsizligi standartlari sistemasi “Ish zonasi mikroiqlimi” bilan asosan belgilangan. Ular gigiyenik va texnik iqtisodiy negizlarga asoslangan.
Sanoat korxonalari xonalarining xarakteri, yil fasllari va ish kategoriyasigaqarab, ulardagi harorat, nisbiy namlik va havo harakatining ish joylari uchun ruxsat etilgan me’yorlari belgilangan.
Slayd
4-ilova
Ma’ruza: ISHLAB CHIQARISH CHIQINDILARI VA ZAHARLI MODDALAR.
REJA.
Agressiv va zaharli kimyiviy moddalar.
Ishlab chiqarish chiqindilari
Ish joylari havosini sog`lomlashtirish.
Ishlab chiqarishda foydalaniladigan yoki texnologik jarayonlarni amalga oshirish davrida ajralib chiqadigan turli xil agressiv va zaharli kimyoviy moddalar, jumladan, qishloq хо‘jaligida ishlatiladigan kimyoviy o‘g‘itlar, pestitsidlar, tibbiyotda va dori-darmon tayyorlashda, atirupa, attorlik mollarini ishlab chiqarishda ishlatiladigan moddalar ham inson sog‘ligiga katta ziyon yetkazmoqda. Shu sababli, ishlab chiqarishga kimyoning hozirgi suratda kirib borishi insoniyat oldiga yangi muammolarni qo‘ymoqda Тo‘g‘ri, kimyo bizning hayotimizni yengillatishga va bezashga katta yordam beradi. Kimyoviy moddalar yordamida o‘simliklarning hosildorligini oshirish, qishloq xo‘jalik mahsulotlarini uzoq vaqt saqlash, qayta ishlash mumkin. Undan atir-upa, tibbiy dori-darmonlar, uyro‘zg‘ог buyumlari ishlab chiqarilmoqda. Hozirgi vaqtda 45 ming turga yaqin kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarilmoqda va aholiga sotilmoqda, shuningdek, jahon bo‘yicha 300 mln. tonnaga yaqin organik moddalar ishlab chiqarilib, ular yordamida milliondan ortiq buyumlar tayyorlanmoqda. Lekin ishlab chiqarishda foydalanilayotgan ushbu kimyoviy moddalar ma’lum miqdorda havo, suv va oziq- ovqatlar orqali inson tanasiga ham kelib tushmoqdaki, buning natijasida turli xil yuqumli kasalliklar yuzaga kelmoqda. Chunki ayrim kimyoviy moddalar zaharlilik xususiyatiga ega bo‘lsa, ayrimlari allergenlik (allergik kasalliklarini keltirib chiqarish xususiyati), konserogenlik (rak kasalligini keltirib chiqarish xususiyati), mutagenlik (naslga ta’sir etish xususiyati) va teratogenlik (chala yoki mayib- majruh tug‘ilishni yuzaga keltirish xususiyati), fibrogenlik (tanadagi to‘qimalar birikmasining ajralishi) xususiyatlariga egadir. Bunday kimyoviy moddalarga, ayniqsa, og‘ir metallar (qo‘rg‘oshin, kadmiy, simob), noorganik gazlar (oltingugurt ikki oksidi, is gazi, azot oksidi, ozon), kremniy ikki oksidi (DDT, xlorli vinil va boshqalar) misol bo‘lishi mumkin. Ushbu kimyoviy moddalar alohida holda ham, aralashma holda ham inson sog‘lig‘i uchun juda xavfli hisoblanadi. Keyingi yillarda rak kasalligining ko‘payishi, turli xil kasalliklarning yangi turlarini vujudga kelishi, asosan, kimyoning ta’siridandir.
DDT inson tanasining yog‘ to‘qimalarida to‘plana borib, nerv sistemasini, jigar, yurak va jinsiy a’zolar faoliyatini buzilishiga, ma’lum konsentratsiyaga yetgach esa o‘limga olib keladi.
Shu sababli, barcha zaharli moddalarning me’yoriy miqdorini, уa’ni cheklangan ruxsat etilgan miqdorini (REM) aniqlash va ular ustidan qattiq nazorat o‘rnatilishi talab etiladi. Ishlab chiqarishda ishlatiladigan va hosil bo‘ladigan 700 dan ortiqroq zararli moddalarning ruxsat etilgan miqdorlari aniqlanib standart-
lashtirilgan va ular ustidan davlat nazoratlari o‘rnatilgan. Davlat standarti bo‘yicha inson sog‘lig‘igаta’sir etuvchi хаfli moddalar 4 sinfga ajratilgan. 1-sinf – favqulodda xavfli moddalar, REM<0,1 mg/m3; 2-sinf – yuqori xavflilikdagimoddalar, REM=0,1 ... 1,0 mg/m3; 3-sinf – o‘rtacha xavflilikdagi moddalar, REM=1,0 ... 10 mg/m3; 4-sinf – kam xavflilikdagi moddalar, REM)10 mg/m3. Xuddi shuningdek, ushbu zaharli moddalarning havo tarkibidagi o‘limga olib keluvchi miqdorlari 1-sinf uchun 500 mg/m3, 2-sinf uchun 500–5000 mg/m3; 3-sinf uchun 5001–50000 mg/m; 4-sinfuchun 50000 mg/m3dan yuqori. Lekin bu moddalarning havo orqali emas, balki boshqa уo‘llar orqali (masalan, ovqat orqali, ular bilan bevosita muloqot qilish orqali) oshqozonga yoki teriga ta’sir etgandagi o‘limga olib keluvchi miqdorlari bir necha o‘n barobar kichikdir. Masalan, 1- sinfdagi zaharli moddalarning oshqozonga tushgandagi o‘limga olib keluvchi miqdori 15 mg/kg. ga tengdir. Ayrim xavfli va zaharli moddalarning ma’lum konsentratsiyasi portlashga yokiyong‘inga ham olib kelishi mumkin. Masalan, avtomobil benzini xona haroratida 1 m ochiq yuzadan 400 g/soat tezlikda bug‘lanadi. Benzin bug‘larining havo tarkibidagi 0,76...5,03% dagi konsentratsiyasi esa portlashga olib kelishi mumkin. Shuningdek, agar havo tarkibida benzin konsentratsiyasi miqdori 3–4 g/m3bo‘lsa, 2–3 minut ichida insonning ko‘zidan yosh kelishi, qattiq уo‘tal tutishi, yurish muvozanati buzilishi mumkin, benzinning havo tarkibidagi konsentratsiyasi 30–40 g/m3bo‘lganda esa, inson 2–3 nafasdayoq hushidan ketadi.
Yuqorida keltirilgan zararli changlar, gazlar, agressiv va zaharli moddalardan himoyalanish birinchi navbatda ish joyi havosi tarkibini o‘rganish va uni REM talablari bo‘yicha muvofiqlashtirishni talab etadi.
SINOV SAVOLLARI
1 Qanday agressiv va zaharli kimyoviy moddalar mavjud? 2.Ishlab chiqarish chiqindilari deganda nimani tushinasiz? 3.Ish joylari havosi qanday sog`lomlashtiriladi?
Foydalanilgan adabiyotlar: “Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi»
O‘.R.Yo‘ldashev. O.D.Rahimov. 2002 yil Fan va texnologiya nashryoti
Internet manbalari ZiyoNET>Библотека<“Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi» http://library.ziyonet.uz>book Baholash mezoni
Guruhda ishlashni baholash jadvali
-
Guruh
|
Javobning aniqligi va toliqligi (2-5 ball)
|
Taqdim etilgan axborot yaqqolligi
(2-5 ball)
|
Guruhning har bir a’zosi faolligi (2-5
ball)
|
Umumiy ball miqdori (2+3+4)
|
Baho (5/4)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
1
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
Har bir guruh mezonlar bo‘yicha ballarni jamlab, boshqa guruhlar chiqishini baholaydi. Guruh olgan baho guruhning har bir a’zosi bahosini belgilab beradi: 5 ball – “a’lo”; 4– “yaxshi”; 3 – “qoniqarli”; 2 ball – “qoniqarsiz”.
Dars yakuni O‘qituvchi o‘tgan yangi mavzu bo‘yicha tushunmagan savollarga javob beradi,darsni mustahkamlashdagi o‘quvchilar javobini muhokama qilib, o‘quvchilar bilimini baholaydi va darsni yakunlaydi
-
O‘quvchilar faoliyatini baholash mezonlari
|
90-100 %
|
5 baho “a`lo»
|
75 – 89 %
|
4 baho “yaxshi»
|
60 – 74 %
|
3 baho “qoniqarli»
|
Nazariy o‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi №13
|
