Oliy va o‘rta ta’lim tizimida pedagogik – psixologik muammolarning zamonaviy yechimlari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
265
инновациялык окутууга негизделген билим берүүнүн натыйжалуулугу,
практикада колдонулушу, ийгиликке жетишүүнүн сырлары, окуучулардын
да мындай сабактарга кызыгуулары жогорулугу жөнүндө мектеп
мугалимдери кеңири айтып келишет.
Кыргыз адабиятын окутууда 7-класста чыгыш адабий мурастарынан
лирикалык чыгармаларга көбүрөөк орун берилген. Белгилүү болгондой,
адабиятты окутууда үйрөнүлүүчү чыгармалардын жанрына, тегине,
түрүнө карата мамиле кылуу зарылдыгы келип чыгат.
Чыгыш адабиятын окутууда текст менен иштөө окутуунун
натыйжалуулугун арттырарын белгилейбиз. Көркөм текст менен иштөөнүн
башкы жолу – аны интерпретациялоо. Көркөм чыгарманын тексттин
интерпретациялоо аркылуу биринчи кезекте ошол чыгарманын идеялык-
тематикалык тереңдиги, көркөм-эстетикалык сапаты ачылат; экинчиден,
ошол конкреттүү чыгарма конкреттүү автордун чыгармачылыгында,
жалпы бир элдин адабий процессинин контекстинде турган орду байкалат;
үчүнчүдөн,
текст максаттагыдай талданса, ошол процесстин өзүндө
сүрөткердин инсандык сапаттары көрүнөт; төртүнчүдөн, чыгармага
текстологиялык талдоо жүргүзүү менен окуучу көркөм чыгарма жазуунун
сырларын үйрөнөт; бешинчиден, адабий талдоо сабак процессинин
кызыктуу, жандуу өтүшүнө шарт түзөт, алтынчыдан, интерпретация
жүргүзүү сөздөн качып, практикалык ишке жетишүүгө жардам берет.
Окуу процессинде көркөм текстти интерпретациялоо көндүмгө
айланган традициялуу сабактын инерциясынан оолактап,
сабак-лекция,
сабак-информация, жомок-сабак, сабак-инсценировка сыяктуу сабактын
жаңы формаларын, адабият сабагынын искусствонун жана илимдин башка
түрлөрү менен байланышын, окуучулардын чыгармачылыгын талап кылат.
Текстти интерпретациялоодо көңүл буруучу нерселер – сөздүн маанисин
түшүнүү, көркөм деталдарын аңдаштыруу, баяндоодон, сүрөттөөдөн
образга өтүү. Адабият мугалими көркөм адабият аркылуу окуучулардын
ыймандык сапатын өнүктүрүп, коомдук таанып билүүсүн жогорулатып,
сезимдерин калыптандырууга тийиш, адабият сабагынан балдар рухий
дүйнөлөрүн байытат. Мына ушундай негизги милдеттер – көркөм
чыгарманы интерпретациялоо аркылуу ишке ашат.
