Oliy va o‘rta ta’lim tizimida pedagogik – psixologik muammolarning zamonaviy yechimlari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
267
сактап калчудай, жигиттин бетине адамды суктандырган ашкан сулуу
күмүш саамайын төгүп, мажүрүм тал ыйлап турат:
Муң аралаш ачуу арман айтылган бул ырды окуганда чын эле
мажүрүм талга кошулуп ыйлагың келет. Чыгарманын кайгылуу бүткөнүнө
карабастан, анда акындын келечектеги жарык турмуш жөнүндөгү жаркын
үмүт-тилеги берилген. Теңдешсиз айкашта жоокер жаш жанын кыйды,
анткен менен тээ кылк-кылк этип кызарып күн баткан жакка чабуул коюп
бараткан кызыл атчандар өлгөн жигиттин өмүрүн улайт, ал умсунуп ала
албаганга жетип, ал аткара албаган иштерди аткарат, ак көбүк ат жалына
өбөктөп, айгай салып, ак аскерди кубалап, кылычтарын алардын
баштарына ойнотот.
Поэмага тете маани-мазмун камтылган бул чакан ырда кызыл
атчандардын, капыстан ок жаңылып көз жумган жаш жоокердин, мажүрүм
талдын жана башка адамдар менен табияттын образдары да өтө бир
элестүү, символикалуу берилген. Ал эми ырдын интонациясы, муң, арман
аралаш келечектен үмүттөндүргөн оптимисттик доошу,
бир караганда
комсоо көрүнгөн менен кыраатына келтирип окуй келгенде, жүрөк
титиретип өзүнө тартып ала койгон көркөмдүк касиети Н.Хикметтин улуу
акындык сапатын айгинелей алат.
Адабий чыгарманы түшүндүрүү – татаал процесс. Мугалимдер текст
менен иштөөдө этаптарга бөлүштүрүп окутса оптималдуу болот. Биз бул
багытта окумуштуу-методист А.Ж.Муратовдун сунуш кылган этаптарын
ыңгайлуу деп эсептейбиз. «Биринчи этап: Чыгармачылык менен окуу
методу. Методдун маңызы – чыгарманы көркөм дөөлөт катары кабылдоого
окуучуну даярдоо. Методдун пайдалуулугу – окуучулардын көркөм
кабылдоосун өстүрүп, эмоциясын ойготот, сөздү угуу, түшүнүү
көндүмдөрүн калыптайт, лексикалык корун жогорулатат, стилдик жактан
жаңы нерселерди үйрөнөт.
Чыгармачылык менен окуунун методдору: 1)
Мугалимдин кириш
сөзү окурмандык кабылдоону көтөрүүгө көмөктөшөт. 2) Көркөм окуу –
окулган текстти кабылдоого жана анын негизинде ой жүгүртүүгө шарт
түзөт, автордук позицияны аныктоого жана чыгарманы түшүнүүгө жол
ачат. 3)Эркин сукбатташуу – текстти талдоодо сабактан кийинки этабы
