BILIMLARGA ASOSLANGAN RAQAMLI IQTISODIYOT

Актуальные проблемы цифровой экономики в развитии общества 
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и 
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г. 
337
”
innovatsiya
” larning quyidagi tafsiflarini taqdim etadi. Bunda u 
innovatsiyalarning ishlatilishi va miqyosini, qanday ko’rinishda amalga 
oshirilishi, yangilik darajasi va qo’llanilish chegaralari bo’yicha tavsiflaydi. 
Masalan, qamrab olish miqyosi va foydalanilishi bo’yicha raqamli 
innovatsiyalarning quyidagi asosiy turlari bo’lishi mumkin:
• 
Raqamli iqtisodiy innovatsiyalar
– yangi raqamli iqtisodiy 
mexanizmlar, bozor tashkilotlari, mahsulotni tarqatish va 
almashtirish usullari;
• 
Raqamli ishlab chiqarish-texnologik innovatsiyalar
– ishlab 
chiqarishda yangi raqamli texnologiyalar yaratish va ulardan 
foydalanishga yo’naltirilgan;
• 
Raqamli 
ekologik 
innovatsiyalar
– tashqi muhitning 
ifloslanishini 
kamaytiradigan, 
xavfli 
chiqindilarni 
tozalaydigan, chiqindilarni qayta ishlaydigan va shunga 
o’xshashlar;
• 
Tashkiliy-boshqaruv turidagi raqamli innovatsiyalar
– ishlab 
chiqarish va noishlab chiqarish faoliyatida yanada samaraliroq 
tashkiliy-boshqaruv usullaridan foydalanish;
• 
Siyosiy innovatsiyalar 
– siyosat sohasida, siyosiy faoliyat 
turlarida, ichki va tashqi faoliyatda, halqaro munosabatlarda 
yangi g’oyalarni amalga oshirish;
• 
Huquqiy innovatsiyalar 
- yangi ijtimoiy-siyosiy huquqlar 
kiritish, yangi qonunlar ishlab chiqish, norma va normativlar 
yaratish va boshqalar;
• 
Ma’naviy muhitdagiraqamli innovatsiyalar 
– ma’naviy faoliyat 
bilan bog’liq yangi paradigmalar, gipotezalar, kontseptsiyalar 
yoki fanda yangi nazariyalar yaratish, ta’limda yangi 
usullardan foydalanish, yangi faoliyat turlarini topish, 
madaniyatda yangi san’at yo’nalishlari va stillarini yaratish.
Amalga oshirilish usuli bo’yicha quyidagi raqamli innovatsiyalar 
turlarini ajratib ko’rsatishimiz mumkin:
• 
Moddiy materialda aks ettirilgan raqamli innovatsiyalar
(
hard
) – bularga misol sifatida raqamli yangi mahsulotlar, 
mashinalar, uskunalar va jihozlarni ko’rsatish mumkin;
• 
Moddiy materialda aks ettirilmagan raqamli innovatsiyalar 
(
soft
) – bularga misol sifatida yangi samarador ta’lim 
usullarini, kompyuter dasturlarini, tashkiliy va boshqaruv 
bo’yicha o’zgarishlarni, fan tizimidagi paradigmalarning 
o’zgartirilishi yoki boshqasiga almashinuvini ko’rsatish 
mumkin.

Raqamli iqtisodiyotning jamiyatni rivojlanishidagi dolzarb muammolari 
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и 
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г. 
338
Yangilik darajasi bo’yicha raqamli innovatsiyalarni nimanidir yangilash, 
qandaydir yangilik kiritish yoki nimanidir mukammallashtirish kabi turlarga 
bo’lish mumkin. Bunda raqamli innovatsion yangilik kiritish deganda, qandaydir 
yangilikning (
yangi kontseptsiya, g’oya, texnik yechim va boshqalar
) birinchi 
marta (
jahon miqyosida, mamlakat miqyosida yoki viloyat miqyosida kabilar
) 
ishlatilishiga tushuniladi. Ammo uning ijtimoiy va iqtisodiy afzalligi ham o’sha 
miqyosda tan olingan bolishi lozim. Raqamli yangilik kiritishni boshqacha
sharoitlarga moslashtirish, yangilash tariqasida tushuniladi. Demak, yangilash 
ushbu tashkilot uchungina innovatsiya, ammo u tashqi dunyo uchun yangilik 
bo’lmasligi ham mumkin. Nihoyat, mukammallashtirish deganda originalni 
joylardagi konkret shart-sharoitlarga biroz o’zgarishlar kiritgan holda 
moslashtirishga tushuniladi. Demak, bu amal bir mamlakat yoki tashkilot 
uchungina raqamli innovatsiya hisoblanishi mumkin holos.
Raqamli iqtisodiyotdagi yangiliklarning tarqalish chegaralariga bog’liq 
ravishda raqamli innovatsiyalar quyidagi turlarga bo’linadilar:
• 
Dunyo miqyosidagi raqamli innovatsiyalar;
• 
Mamlakat miqyosidagi raqamli innovatsiyalar;
• 
Regional yoki viloyatlar miqyosidagi raqamli innovatsiyalar;
• 
Alohida firma, tashkilot yoki shahar doirasida amalga 
oshiriladigan raqamli innovatsiyalar.
Ijtimoiy yo’nalishdagi raqamli innovatsiylar ham quyidagi asosiy 
turlarga mansub bo’lishlari mumkin:
• 
Iqtisodiy
– raqamli olamdagi yangi moddiy yoki ma’naviy 
taqdirlashlar turlari, ko’rsatgichlar, mehnatga haq to’lashning 
progressiv tizimlari va boshqalar;
• 
Tashkiliy-boshqaruv
– yangi raqamli tashkiliy tuzilmalar, 
mehnatni tashkil qilish usullarini raqamlashtirish va boshqalar;
• 
Huquqiy 
– mehnat yoki xo’jalik yuritish bilan bog’liq 
qonunlardagi o’zgarishlarni raqamli ko’rinishda amalga 
oshirish;
• 
Pedagogik 
– raqamli vositalarni qollagan holdagi yangi 
innovatsion-interfaol o’qitish, ta’lim berish yoki tarbiya qilish 
usullari.
Raqamli innovatsion iqtisodiyotning zamonaviy sharoitlarida yangiliklar, 
bilim va informatsiyaning bunchalik ko’p turlarda namoyon bo’lishi 

Актуальные проблемы цифровой экономики в развитии общества 
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и 
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г. 
339
innovatsiyalarning tarixi bilan chambarchas bog’liqdir. Iqtisodiyotning XX-XXI 
asrlardagi evolyutsiyasi ishlab chiqarish sohasidagi yangi bilim va 
informatsiyaning ma’nosi va mohiyatini ham tubdan o’zgartirib yubordi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 19 fevraldagi 
“Axborot texnologiyalari va kommunikasiyalari sohasini yanada 
takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PF-5349 sonli 
Farmoni. 
www.lex.uz
  
2. L.T.Abduxalilova. Internet-marketing. O’quv qo’llanma. T.: TDIU, 
2019. - 310 bet. 
3. Ergashxodjaeva Sh.Dj., Qosimova M.S., Yusupov M.A. Marketing 
asoslari. T.: “Iqtisodiyot”, 2019. - 305 bet.
4. www.hubspot.com

Download 6,64 Mb.