“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”




Download 3,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet148/230
Sana08.01.2024
Hajmi3,8 Mb.
#132465
1   ...   144   145   146   147   148   149   150   151   ...   230
Bog'liq
portal.guldu.uz-O`quv-uslubiy majmua

Xalqaro etalonlar – Milliy etalonlar bilan qayta tiklanadigan va saqlanadigan birliklar 
o‘lchamlarini muvofiqlashtirish uchun xalqaro kelishuv bo‘yicha xalqaro asos sifatida qabul 
qilingan etalon. 
Misol – O‘lchovlar va tarozilar xalqaro byurosi (O‘TXB) da saqlanadigan kilogrammning xalqaro 
timsoli 1-chi o‘lchovlar va tizimlar bosh konferensiyasi (O‘TBK) da tasdiqlangan. 
Rasmda massa birligi (kilogramm)ning xalqaro etalonining tashqi ko‘rinishi keltirilgan. 
1889 yili O‘lchashlar va tarozilar bosh konferensiyasi (O‘TBK) da tasdiqlangan kilogrammning 
xalqaro timsoli platina iridiyli qotishma toshidan tarkib topadi (90% Pt, 10% Ir). 
Birlamchi etalonni saqlashda uni muntazam ravishda tadqiq qilish, shu jumladan birlikni qayta 
tiklash va saqlash aniqligini oshirish va uning o‘lchamini uzatish usullarini takomillashtirish 
maqsadida boshqa davlatlarning milliy etalonlariga solishtirish ishlari bajariladi. Milliy etalonlarni 
saqlovchi olimlarni metrologiya bo‘yicha Milliy organ (O‘zbekistonda – «O‘zstandart» agentligi) 
tayinlaydi. 
Etalonlar maxsus davlat metrologik xizmat markazlarida saqlanadi. Ishchi etalonlar ham mahkama 
metrologik xizmati va yuridik shaxs metrologik xizmati idoralarida ularning sohasiga va 
belgilangan qoidalarga muvofiq saqlanadi. 
Davlat birlamchi va ikkilamchi etalonlarning majmui o‘lchashlar birliligini ta‘minlashda asos 
bo‘ladigan mamlakatning etalon bazasini hosil qiladi. O‘zbekistonda bu tashkilot O‘zbekiston 
Respublikasining milliy etalonlar markazi hisoblanadi. 
Etalonlar soni doimiy bo‘lmaydi, balki mamlakat xalq xo‘jaligining ehtiyojlariga bog‘liq ravishda 
o‘zgaradi. O‘lchash ishchi vositalarining doimiy rivojlanishi va o‘lchash vositalari parkini kengayib 
borishi sababli vaqt o‘tishi bilan etalonlar sonini oshib borishi kuzatiladi. 
Jahon hamjihatligi mamlakatlari iqtisodining globallashtirilishi va iqtisodiy, savdo va texnologik 
integrasiyaning keng miqyosda rivojlanishi o‘lchashlar birliligini ta‘minlash bo‘yicha ishlarni 


170 
global masshtabda o‘tkazish zarurligini anglatadi. Chunki ishonarli o‘lchash informasiyasi sinov 
natijalarining o‘zaro tan olinishini tasdiqlaydigan va mahsulot va xizmatlarning muvofiqligini 
tasdiqlash va jami baholash infrastrukturasini asosi bo‘ladi. Bu o‘z navbatida, kattalik birliklarini 
turli mamlakatlar etalonlari bilan qayta tiklanadigan o‘lchamlarini doimiyligi va majburiy 
kelishishligiga qattiq talablar qo‘yadi. 
Bu talablarni ta‘minlash uchun milliy etalonlar xalqaro va (yoki) davlatlararo etalonlar bilan 
solishtirilishi kerak bo‘ladi va agar bu boshqa mamlakat milliy etalonlari bilan zarur bo‘lsa. 

Download 3,8 Mb.
1   ...   144   145   146   147   148   149   150   151   ...   230




Download 3,8 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

Download 3,8 Mb.
Pdf ko'rish