|
“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”Bog'liq portal.guldu.uz-O`quv-uslubiy majmuaHosilaviy kattalik deb tizimga kiradigan va tizimning kattaliklari orqali ifodalanadigan
kattalikka aytiladi. Masalan, tezlik, tezlanish, elektr qarshiligi, quvvat.
Kattalikning o‘lchami - Ayrim olingan moddiy obekt, tizim, hodisa yoki jarayonga tegishli
bo‘lgan kattalikning miqdori bo‘lib hisoblanadi.
Kattalikning qiymati - qabul qilingan birliklarning ma‘lum bir soni bilan kattalikning
miqdor tavsifini aniqlash.
Kattalikning birligi deb - ta‘rif bo‘yicha soniy qimmati 1ga teng qilib olingan kattalik
tushuniladi
Kattalikning asosiy birligi deb birliklar tizimidagi ihtiyoriy ravishda tanlangan asosiy
kattalikning birligiga aytiladi.
Hosilaviy birlik deb, berilgan birliklar tizimining birliklaridan tuzilgan, ta‘riflovchi tenglama
asosida keltirib chiqariluvchi hosilaviy kattalikning birligiga aytiladi.
Kattalikning o‘lchamligi deb, shu kattalikning tizimdagi asosiy kattaliklar bilan
bog‘liqligini ko‘rsatadigan va proportsionallik koeffitsienti 1ga teng bo‘lgan ifodaga aytiladi.
O‘lchash diapazoni - Bu asosan ko‘p diapazonli asboblarga tegishli. Aksariyat hollarda
asbobning har bir o‘lchash diapazoniga taalluqli xatoliklari ham beriladi.
Ishonchliligi (chidamliligi) – o‘lchash vositasining ma‘lum o‘lchash sharoitida, belgilangan
vaqt mobaynida o‘z metrologik xususiyatlarini (ko‘rsatkichlarini) saqlashidir.
GOST – Davlatlararo standart
O‘z DSt – O‘zbekiston Respublikasi davlat standarti
O‘z DSN – O‘zbekiston davlat standart namunasi.
DASN - davlatlararo standart namuna;
SI – Xalqaro birliklar tizimi
MEK - Xalqaro elektrotexnika komissiyasi
ISO – Xalqaro standartlashtirish tashkiloti
MOZM - Metrologiya sohasida qonunlashtiruvchi Xalqaro tashkilot
ILAK - Sinov laboratoriyalarining akkreditlash bo‘yicha Xalqaro konferensiyasi
Mahsulot - bu mehnat faoliyati jarayonining moddiylashtirilgan natijasi tushunilib, u foydali
xossalarga ega bo‘ladi, aniq ishlab chiqarish jarayonlarida olinadi va muayyan jamoa va shaxsiy
xarakterli ehtiyojlarni qanoatlantirish uchun mo‘ljallanadi. Mahsulot ta‘rifi yana boshqa bir hujjat -
xalqaro standart ISO 8402 (1991 y) da qisqa holda keltirilgan bo‘lib, "mahsulot - faoliyat yoki
jarayon natijasi" deb ta‘riflangan.
Standart - ko‘pchilik manfaatdor tomonlar kelishuvi asosida ishlab chiqilgan va ma‘lum
sohalarda eng maqbul darajali tartiblashtirishga yo‘naltirilgan hamda faoliyatning har xil turlariga
yoki natijalariga tegishli bo‘lgan umumiy va takror qo‘llaniladigan qoidalar, umumiy qonun-
qoidalar, tavsiflar, talablar va usullar belgilangan va tan olingan idora tomonidan tasdiqlangan
meyoriy hujjat.
|
| |
