|
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SCIENCE AND INNOVATIONBog'liq mevaINTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SCIENCE AND INNOVATION
SPECIAL ISSUE «MODERN TENDENCIES OF TEACHING PHYSICS IN THE ENVIRONMENT OF INFORMATION AND INNOVATIVE
TECHNOLOGIES: PROBLEMS AND SOLUTIONS» APRIL, 2024 | ISSN: 2181-3337 | SCIENTISTS.UZ
184
Biz har doim haroratda bo'lgan mevalarni uzoq vaqt saqlab qo'yish va ularni boshqa uzoq
joylarga yuborish imkoniyatiga ega bo'lmaymiz. Agar imkoniyat bo'lsa, mevalar maxsus
omborxonalarda maksimum 5-6 oy davomida saqlanishi mumkin. Bunday saqlangan mevalarning
sifati pastlashadi, ularning jismoniy og'irligi kamayadi. Shuning uchun ularni quritishdagi
jarayonlar muhimdir. Quritilgan mahsulotlarni yuklash-tashish va saqlash juda qulay, va bir
vaqtda, bu mahsulotlar har xil sayohatlarda sifatli holda olib yurishga qulay xisoblanadi.
Respublikaning iqlim sharoiti yuqori haroratli, havo namligi past, mevalarni quyoshda
quritish uchun qulaydir. Quyoshda quritilgan mahsulotlar sunʼiy quritilgan mahsulotlarga nisbatan
sifat jihatidan yuqori baholanadi
Umuman olganda, meva-sabzavotlarni quritishning ahamiyati juda ham yuqori.
Birinchidan, meva-sabzavotlarni sifatli quritishni tashkil qilish bilan bogʻdorchilik hamda
sabzavotchilikka ixtisoslashgan fermer xoʻjaliklarining ishlab chiqarish rentabelligini oshirishga,
ularning raqobatbardoshligini oshirishga va yanada iqtisodiy jihatdan taraqqiy etishiga erishiladi.
Chunki meva-sabzavotlarni quritishni tashkil qilish qishloq xoʻjalik mahsulotlarini qayta ishlash
sohasining eng tannarxi arzon, sodda va hammabop yoʻnalishlaridan biridir.
Ikkinchidan, quritilgan meva-sabzavotlar ularning yangi holidagiga nisbatan ichki bozorda
ham, eksport qilishda ham ancha yuqori narxlarda realizatsiya qilinadi.
Uchinchidan, meva-sabzavotlarni quritish bilan ularning saqlanuvchanligini oshirish va
mavsumdan tashqari vaqtlarda aholini ushbu mahsulotlarga boʻlgan talabini toʻla qondirish
imkoniyati yuzaga keladi.
Toʻrtinchidan, mamlakatda yozgi davrda koʻp mevalar toʻkilib ketib, nobud boʻladi
(masalan, oʻrik, olxoʻri va hokazo). Quritishni tashkil qilish esa ushbu mahsulotlarni tezkor
quritish hisobiga toʻkilib nobud boʻlib ketishini oldini olishga imkon beradi. Demak, bundan
koʻrinib turibdiki, meva-sabzavotlarni quritish fermer xoʻjaliklari uchun istiqbolli yoʻnalishdir.
Meva-sabzavotlarni quritish jarayonini sanoatda tashkil etish katta ahamiyatga ega.
Quritilgan mahsulotlarni transport vositasida tashish arzonlashadi, ularning tegishli xossalari
yaxshilanadi, mikroblar taʼsiriga kam uchraydi, saqlanish imkoniyati yuqori va kam joyni talab
etadi. Mahsulotlarni uch xil usulda: mexanik, fizik-kimyoviy va issiqlik yordamida quritish
mumkin.
Mexanik usulda suvsizlantirish - koʻp miqdorda suv boʻlgan mahsulotlarni quritish uchun
ishlatiladi. Ushbu suvsizlanish usulida namlik tsentrifugalarda siqish yoki markazdan qochma
kuch bilan chiqariladi. Odatda namlikni mexanik ravishda ajratish mahsulotni suvsizlantirishda
birinchi qadamdir. Mexanik suvsizlanishdan keyin namlikning yana bir qismi qoladi, u issiqlik
bilan, ya'ni quritish orqali chiqariladi.
Laboratoriya sharoitida mahsulotlarni fizik-kimyoviy usulda suvsizlantirish qo'llaniladi.
Bu usul suvni tortuvchi moddalardan (masalan, sulfat kislota, kalsiy xlorid) foydalanishga
asoslangan. Yopiq idishdagi changni yutish vositasi ustiga ho'l mahsulotni qo'yish orqali uni
suvsizlantirish mumkin.
Qizil sanoatida issiqlik tashqarida (quritish) keng qo'llaniladi. Quritish, ko'pgina ishlab
chiqarish jarayonlarining oxirgi qismi, ya'ni, yakunlangan mahsulotni qabul qilishdan oldin
bo'ladi. Ba'zi ishlab chiqarishlarda mahsulotlar suvini bir mekanik usul bilan olib tashlash bilan
boshlanadi, bu arzon jarayon deb hisoblanadi, so'ng qolgan suvi quritish orqali olib tashlanadi.
Mahsulotlar kompozitsiyasidan suvni ajratish usuli bilan bu turda suvni ajratish jarayonini
kuchaytiradi.
Quritish ikki usulda amalga oshiriladi, tabiiy va sun'iy. Mahsulotlarni ochiq havoda
suvsizlantirish tabiiy quritish deb ataladi, bu jarayon uzoq vaqt talab etadi. Oziq-ovqat sanoatida
|
| |
