Mexanik va elektromagnit tebranishlarning qiyosiy xarakteristikasi

• Tebranishlar amplitudasi, chastotasi yoki fazasini aniq qonuniyatlar 
bo`yicha tebranishlar chastotasidan ancha kichik chastota bilan
o'zgartirish jarayoni, mos holda, amplitudaviy, chastotaviy yoki fazaviy 
modulyatsiya 
deyiladi.
Modulyatsiyalashning 
har 
qanday 
usulida 
parametrlarning o'zgarish tezligi yetarlicha sekin bo'lishi kerak. 
O'zgarish shu darajada sekin bo'lishi kerakki, tebranishlar davri ichida 
modulyatsiyalanuvchi parametr deyarli o'zgarmay qolsin. 
Amplitudaviy modulyatsiyalashni batafsilroq ko'raylik. Biz oldingi 
paragraflardan bilamizki, konturdagi tebranishlar amplitudasi generator 
zanjiridagi kuchlanishga proporsional: 
𝑖 = 𝑘 𝑈
𝑀
𝑠𝑖𝑛 𝜔𝑡 , 
bu yerda
𝑘
— proporsionallik koeffitsienti. 
Avtogeneratordagi 
elektr 
avtotebranishlarni 
amplitudaviy 
modulyatsiyalash usullaridan biri generator zanjiridagi
𝑈
𝑀
kuchlanishni 
o'zgartirishdan iborat. 
Aytaylik, eletkr avtotebranishlarni
𝑐𝑜𝑠Ω𝑡
qonun bo'yicha
amplitudaviy modulyatsiyalash zamr bo'lsin, bu yerdagi
𝛺
siklik chastota
generatordagi asosiy tebranishlar chastotasi
𝜔 
dan ko'p marta kichik. 
Bunday amplitudaviy modulyatsiyani amalga oshirish uchun 
𝑈
𝑀
doimiy
kuchlanish manbayiga
𝛺 
 
chastotali 
𝑈
Ω
= 𝑈
𝑀
𝑐𝑜𝑠Ωt 
Kuchlanish manbayini ketma-ket ulash kifoya. Bu holda to'liq
kuchlanish manbaning

𝑈
𝑀
doimiy kuchlanishi bilan modullovchi signal 
manbayi beradigan
 
𝑈
Ω
o'zgaruvchi kuchlanishning yig'indisiga teng: 
𝑈 = 𝑈
𝑀
+ 𝑈
Ω
To'liq kuchlanish o'zgaruvchi bo'lgan i uchun konturdagi tok kuchi ham
o'zgaruvchi bo'ladi. Konturdagi o'zgaruvchi tok kuchining oniy qiymati 

𝑖 = 𝑘(𝑈
𝑀
+ 𝑈
Ω
) 𝑠𝑖𝑛 𝜔𝑡 , 
formula bilan ifodalanadi. 
Kuchlanishning
 
𝑈
Ω
o'zgaruvchi qo'shiluvchisining bo'lishi shunga olib 
keladiki, konturdagi elektr tebranishlarning amplitudasi modullovchi 
signal chastotasiga teng bo'lgan chastota bilan o'zgaradi. 
Elektr avtotebranishlarning modulyatsiyasini tajribada kuzatish 
mumkin. Buning uchun 2.10- rasmda tasvirlangan sxema bo'yicha
qurilma yig'iladi. Tovush generatori ulanmasdan oldin (bu tajribada u 
modulyatsiyalovchi signal manbayi bo'ladi), ossillograf ekranida yuqori 
chastotali modulyatsiyalanmagan garmonik tebranishlar ossillogrammasi 
ko'rinadi. Tovush generatori ulanganda ossillograf ekranida amplitudasi 
bo'yicha modulyatsiyalangan tebranishlar ossillogrammasi paydo bo'ladi. 
Modulyatsiyalovchi signal kuchlanishining o'zgarishi bilan modulyatsiya 
«chuqurligi»ning ham o'zgarishi ossillograf ekranida yaqqol ko'rinadi. 
Modulyatsiyalovchi tebranish kuchlanishi umuman olganda har qanday
qonun bo'yicha o'zgarishi mumkin. Ammo biz ko'rgan tajribalarda 
modulyatsiyalovchi signal garmonik qonuniyat bo'yicha o'zgaradi.
Garmonik signal bilan

Download 1,36 Mb.