-
karrali chastotalar;
-
kombinatsiyalangan chastotalar.
Karrali chastotalar metodi. Bu metodda mta fiksatsiyalangan chastotalar
ishlatiladi, bular mta mustaqil tenglama beradi. Fiksatsiyalangan chastotalar
f
1
>f
2
>f
3
>…>f
m
qatorni tashkil etadi. Metodni mohiyati shundan iboratki, keyingi
past chastotalar bo‘yicha fazalar farqini o‘lchash natijasidan Nni aniqlash:
𝑁
𝑖−1
=
𝜆
𝑖
𝜆
𝑖−1
(𝑁
𝑖
+ ∆𝑁
𝑖
− ∆𝑁
𝑖−1
) , (4.3.9)
bunda i=(m, … , 4,3,2).
𝑘 =
𝜆
𝑖
𝜆
𝑖−1
, (4.3.10)
ga teng bo‘lgan butun kattalikni bir ma’nolik emaslikni koeffitsienti deyiladi,
ΔNni aniqlash aniqligini ortib borishi bilan bu kattalik kattalashib boradi.
Kombinatsiyalashgan chastotalar metodi. Bu metodda ham f
1
>f
2
>f
3
>…>f
m
chastotalar to‘plami ishlatiladi, lekin bular bir tartibdagi kattalik bo‘lib, f
1
>(f
1
- f
m
)>(f
3
- f
m-1
) >f
1
- f
2
ketma ketlikda beriladi. Bunda ikki chastotada fazalar farqini
o‘lchash
natijalari
farqlar
chastotasida
o‘lchashga
ekvivalent.
Kombinatsiyalashgan metodda taqribiy masofani aniqlash xatoligi quyidagi
formula bilan hisoblanadi:
𝑚
𝑅
= 𝑘
𝜆
4
, (4.3.11)
k bu yerda k
i,i+1
+1/λ
i
=f
i
(f
i
-f
i+1
) ifodadan aniqlanadi.
- 175 -
Agarda masala ikki chastotada yechilsa, to‘lqin uzunligini aniqlash xatosi
quyidagi formula bilan hisoblanadi:
𝑚
𝜆
=
𝑚
𝑁
𝜆
1
𝜆
2
4𝑅
2
√𝜆
1
2
+𝜆
2
2
. (4.3.12)
Agar 𝑚
𝑁
≤0,5 va 𝜆
1
≈ 𝜆
2
bo‘lsa, unda (6.13) ifoda quyidagi ko‘rinishga keladi:
𝑚
𝜆
=
𝜆
11.28𝑅
2
(4.3.13)
(4.3.13) ifodada ko‘ramizki, chastota (to‘lqin uzunligi) iloji boricha barqaror
bo‘lishi kerak.
Kombinatsiyalashgan chastotalar usuli. Bu usulda f
1
va f
2
chastotalarga va
o‘zgaruvchi chastotalar generatorga sozlangan ikkita chastotalar generatori
qo‘llaniladi. Shunday qilib, bu usulda ikkita chastota uchun (4.3.12) tenglama, n
1-
2
ma’lum bo‘lgan chastotalar o‘zgarishida hisoblanishi mumkin bo‘lgan (4.3.13)
tenglama o‘rin oladi.
Yerusti lazerli skaneri bilan masofa o‘lchashni triangulyatsiya metodi. Xozirgi
vaqtda masofa o‘lchashni triangulyatsiya metodini ikkita varianti mavjuddir.
Birinchi variant triangulyatsiya skanerlari bo‘yicha masofa o‘lchash
metodining moxiyati. Proektor yordamida past quvvatli lazer nurlari boshlang‘ich
yo‘nalishdan og‘adi. Bazis skaneri d va lazer nuri hosil qilgan ϴ
1
burchak, zaryadli
bog‘lovchi asbob (ZBA) – kamerasining priyomnikidagi lazer dog‘i tasvirining
xolati bo‘yicha hisoblanadi. ϴ
1
burchak skaner o‘qi (bazisi) va ikkinchi ZBA
kamera bilan fiksatsiyalanadigan ob’ektdan akslangan signalni tarqatish vektori
orasida hosil bo‘ladi. “Triangulyatsion lazerli skaner” termini ingliz tilidagi
kitoblardan olingan bo‘lib, u bir muncha noto‘g‘ri (nokorrekt), sababi skanerni
ishlash prinsipi ob’ektgacha bo‘lgan masofani ϴ
1
, ϴ
2
va d kattaliklar yordamida
to‘g‘ri burchak kesishtirish usulida aniqlashga asoslangan. Bizlarni o‘zimizda bu
terminga analog bo‘lmaganligi uchun ushbu termin tekstda keyinchalik ham
ishlatiladi.
|
