52
O't oldirish tizimining eng ko'p tarqalgan nosozliklari yuqori va past kuchlanishli
simlar ustki qoplamni ochilib qolishi va massaga tegishi, ulash joylarida yaxshi ilashish
yo'qligi, uzgich-ulagich kontaktlarini
oksidlanib qolishi va kuyishi, kontaktlar orasidagi
tirqishni o'zgarishi, xarakatlanuvchi kontakt prujinisini bo'shashib qolishi, taqsimlagich
valini yedirilishi, kondensatorni ishdan chiqishi, svechalarga moy sachrab ifloslanib
qolishi, o't oldirish g'altagi sim chulg'amlarini
qisqa tutashishi, o't oldirish momentini
noto'g'ri qo'yilganligi, markazdan qochirma va vakkumli o't oldirish sozlagichlarini yaxshi
ishlamasligidan iborat.
O't oldirish tizimi asosiy nosozliklari. O't oldirish tizimidagi elementlar bo'yicha
nosozliklarning sodir bo'lishini har biri bo'yicha alohida ko'rib chiqamiz. Yuqori
kuchlanishli g'altakning nosozliklariga g'altak qopqog'ining darz ketishi va kuyishi,
birlamchi va ikkilamchi chulg'amlar himoya qobiqlarining kuyishi oqibatida o'ramlar
orasidagi qisqa tutashuv, chulg'amlarning ulangan joyidan uzilib qolishi, qo'shimcha
rezistorning uzilib qolishi yoki birlashgan qismlarning bo'shashib qolishlari kiradi.
Uzgich-taqsimlagichning nosozliklariga kontaktlarga
moy tegishi yoki kuyishi,
uzgich kontaktlari orasidagi tirqishning yetarli emasligi yoki juda kattaligi,
kondensatorning shikastlanishi yoki kuyishi, rotor va qopqoq-ning ifloslanishi,
qopqoqning darz ketishi, richag prujinasi tarangligining pasayishi,
yetaklovchi valcha
vtulkasi, uzgich richagi vtulkasi yoki turtkichi, podshipnikning yeyilishi, markazdan
qochma rostgich prujinasining kuchsizlanishi va yukchalarning qadalib qolishi, vakuumli
rostlagich diafragmasining teshilishi, uzgich mushtchasi,
markazdan qochma rostlagich
yukchalari teshiklari va o'qlarining yeyilishi, himoya qobig'i yoki «massa» simlarining
uzilishi, taksimlagich qopqog'i ichki yuzasidagi elektrodlarning kuyishi yoki oksidlanib
qolishi, yuqori kuchlanishli simlar himoya qoplamlarining kuyishi kabilar kiradi.
Chaqmoq(svecha)larning asosiy nosozliklari: korpus va markaziy elektrod bo'yicha
jichlikning yetarli emasligi, yon va markaziy elektrodlarning yeyilishi,
himoya qoplami
etagining yemirilishi, chaqmoqning ichki yuzalarida elektrodlar orasidagi havo tirqishi
qisqarishiga olib keluvchi qurum qoplamini paydo bo'lishi.
Agar dvigatelda karburator va o't oldirish tizimi to'g'ri sozlangan bo'lsa va me'yoriy
ishlasa, shuningdek, ishlatilayotgan yonilg'i sifatli bo'lsa, u xolda dvigateldan yechib
olingan chaqmoqning rangi zang yoki jigarrang ko'rinishida bo'ladi. Ishlash
davomiyligiga qarab korpus yupqa qurum qatlami bilan qoplanadi.
Markaziy elektrod
kulrang tusda bo'ladi. Bunday chaqmoqlarni temir shchetka yoki qumqog'oz bilan tozalab,
tirqishini rostlagandan so'ng yana dvigatelga o'rnatish mumkin.
Agar chaqmoqning yonish kamerasiga kirib turuvchi qismi mayda qurum
zarrachalari bilan qoplangan bo'lsa, buning asosiy sabablari aralashmani o'ta boyligi, havo
tozalagichning kirlanishi, uchqunning kuchsizligi, dvigatel ko'p vaqt davomida salt
ishlashi va klapanlardagi issiqlik tirqishining noto'g'i rostlanganligidir.
Chaqmoqning moy bilan qoplanishi porshen halqalarining yeyilganligi,
klapan
moytutqichi teshigining kengayib ketganligi, dvigateldagi moy sathining yuqoriligi, moy
filtrining ifloslanishi, karburatordagi aralashmaning boyligi, o't oldirish tizimining
nosozligi tufayli sodir bo'ladi.
Chaqmoqni kulrang-jigarrangdan to kulrang-ko'k ranggacha qurum bosganligiga
chaqmoq belgilangan me'yoridan ortiq haroratlarda ishlatilayotgan-ligi(kalil soni pastligi),
53
karburatordagi aralashmaning kambag'al bo'lishi, yondirish onining ertaligi, porshen tubi
va silindr kallagining qurum bilan qoplanishi, dvigatel silindriga qo'shimcha
havoning
so'rilishi, chaqmoqda zichlash halqasining yo'qligi sabab bo'ladi.
Yuqori kuchlanishli simlarning asosiy nosozliklariga himoya qoplamining yorilishi
va teshilishi, uchlarining kuchsiz qisilishi tufayli kuchsiz kontaktda bo'lishi, sinishlar,
uzilishlar va qarshilikning ortib ketishi kiradi.
Eng ko'p tarqalgan o't oldirish tizimi batareyali bo'lib, u uzgich-taqsimlagich, o't
oldirish g'altagi, chaqmoqlar, yuqori va past kuchlanishli simlardan tashkil topgan.
