Microsoft Word II -an imp.+

B

B
olur. Sxemə


^{R B} müqavimətinin daxil edilməsi kaskadın güclənmə əmsalını

B

R
^{aşağı salır və bu azalma} R
 R ^{bərabərsizliyinin sərtləşməsi ilə artır. Buna}

gir
səbəb
_B müqavimətinin artması ilə bilavasitə baza-emitter keçidinə verilən

giriş gərginliyinin azalmasıdır (giriş gərginliyinin bir hissə-

^si R
müqavimətində ayrılır).

B
Gücləndirici qurğuların təhlilinin aparılması tranzistorun giriş və çıxış

xarakteristikalarının kəsişməsi üsulundan istifadə etdikdə daha münasib olur. Bu

halda ^R_k
rezistorunda ayrılan gərginliyin çıxış gərginliyi olduğu nəzərdə

tutulur. Tranzistorun giriş xarakteristikasında (şək. 2.2,a) cərəyan və gərginlik

oxlarını



U / R
gir B
^{və U} gir
^{ U} siq ^{ U} sür
nöqtələrində kəsən yük xəttini qururuq.

Bu xəttin meylliyi
müqaviməti ilə ctg 
= R_B
kimi təyin edilir.

R

1

R

B
Tranzistorun çıxış xarakteristikasında da yük xəttini qururuq. Bu xəttin

meylliyi
R ^{müqaviməti ilə ctg }
_k kimi təyin edilir (şəkil 2.2,b). Bu xətt

k 2
cərəyan və gərginlik oxlarını U _q / R_k və ^{U q}
nöqtələrində kəsir.

Əgər

U

və

U _q
gir
gərginlikləri sabitdirlərsə, onda baza və kollektor

i
cərəyanları da sabit qalacaqlar. Tranzistorun baza (giriş) və kollektor (çıxış)

dövrələrindən
_B0 və
ⁱ_{k 0} sükunət cərəyanları axacaqdır. Bu cərəyanlara

U
Be0

ke0
və ^U sükunət gərginlikləri uyğun gəlir və onları “O” sükunət nöqtəsinin

gir
Fərz edək ki, kaskadın giriş gərginliyi  U
qədər artıb. Bu, gərginlik

gir
^{oxunun yük xətti ilə kəsişmə nöqtəsini sağa tərəf } U ^{qədər sürüşdürəcəkdir}

(şək. 2.2,a). Baza cərəyanı və baza-emitter gərginliyi müsbət
 I və

B

Be
 U ^{artımlarını alacaqdır. Uyğun olaraq kollektor cərəyanı və kaskadın çıxış}
gərginliyi ( U_çıı  U_ke ) də müsbət artımlar alacaqlar (şəkil 2.2,b, “O₁” nöqtəsi).

Alınan yeni rejim, sxemdə
O sükunət nöqtəsi ilə xarakterizə olunacaqdır.

1
Beləliklə, baxılan sxemdə giriş gərginliyinin istənilən dəyişməsi çıxış gərginliyinin mütənasib dəyişməsinə səbəb olur. Kəmiyyətcə bu dəyişmə

Baxılan sxem üçün

h
21 e

 h

 0
22 e
olduğunu (daxili əlaqə yoxdur və

çıxış müqaviməti sonsuz böyükdür) qəbul edərək

 U_çıx=



h  I R



 U
ke 21 e B k

^{ U} gir
 U _Be
 I _B R _gir

Qiymətlərini təyin edirik. Bu halda

h R



K

/ R
u _k 21 e k
gir

R

R
olur. Bu ifadədə kaskadın giriş dövrəsindəki ballast müqavimət _B

nəzərə alınmamışdır.
_B rezistoru tranzistorun giriş müqaviməti ilə birlikdə

u0
kaskadın ümumi güclənmə əmsalını azaldan əlavə gərginlik bölücü dövrə yaradır. Bunu nəzərə almaqla, kaskadın sabit cərəyana görə güclənmə əmsalı

B

R )
olan yekun güclənmə əmsalını
^K aşağıdakı kimi yaza bilərik:

K K



K


u 0 uk b . l

h R
21 e k
/( R 
gir
(2.5)

R
Burada K_böl =
əmsalıdır.
gir
/(R

• 
  R
  

)
gir
giriş gərginlik bölücüsünün ötürmə

B
Deyilənlərə əsasən, ÜE-li kaskadın (şəkil 2.1a) giriş və çıxış müqavimətləri üçün aşağıdakı ifadələri yazmaq olar:

^Rgir
 R_B

• 
  ^Rgir
  

 R_B ;

^Rçıı
^{ R}çıı .tr
 1 / h
22 e ^,
(2.6)

burada
^R_{çıı .tr} - tranzistorun çıxış müqavimətidir .

Əgər yük gücləndirici kaskadın çıxışına qoşularsa (şəkil 2.1b), kaskadın çıxış müqaviməti üçün ifadə dəyişəcəkdir. Qida gərginlik mənbəyinin ideal olduğunu nəzərə almaqla

k
 I 
şərtinin ödənilməsi vacibliyidir. Bu şərti ödəmək üçün sürüşmə

k 0
gərginliyi U_sür müsbət və siqnal gərginliyinin maksimum qiymətindən böyük

olmalıdır. Bu rejimdə çıxış siqnalının amplitudunun maksimum qiyməti
^U_q /2

qiymətinə yaxındır. Bunun üçün _U
 U _q / 2
və ya
I _{k 0}  U _q / 2 R_k
olmalıdır.

ke 0
Kaskadın xarakteristikalarından istifadə edərək sürüşmə gərginliyini və təhriflərin minimum şərti halında çıxış siqnalının amplitudunun maksimum qiymətinin alınmasını təmin edən giriş siqnalının yol verilən dəyişmə diapazonunu təyin etmək olar. Bundan ötrü, şəkil 2.2,a-da verilən xarakteristikada tranzistorun giriş xarakteristikasının xətti hissəsinin başlanğıcına uyğun olan baza cərəyanı (İ_bmin) tapılır. Tranzistorun çıxış xarakteristikaları toplusundan (ailəsindən) (şəkil 2.2,b) və yaxud

i  i h
 h U
/ R ifadəsindən istifadə edərək, tranzistorun kollektor

k B 21 e
21 e
gir
gir

cərəyanı və tapılmış
B min k min ^və
ke maks
cərəyanına uyğun

I ( I

U )

U

ke
gərginliyi təyin edilir. Bu xarakteristikaların köməyi ilə, həmçinin tranzistorun aktiv və doyma iş rejimlərinin sərhədinə uyğun (yük xəttinin U_kb=0 xarakteristikası ilə kəsişən D nöqtəsi) kollektor cərəyanının maksimum qiyməti İ_kmaks təyin edilir.
Kollektorun axtarılan sükunət cərəyanı tapılmış kollektor cərəyanlarının cəminin yarısına

( I



I


k 0 k min

I
kmaks
) / 2 ^,

çıxış cərəyanının amplitudunun maksimum qiyməti isə bu qiymətlərin fərqinin yarısına bərabər olacaqdır:

 I


kmaks

( I


kmaks

I
k min
) / 2 ^.

k 0
Tapılmış
I ^və



I

U
kmaks
qiymətlərinə görə məlum



h
21 e
qiyməti üçün
I _{B 0} ,

, U

 I

və
Bmaks B 0
Bemaks
kəmiyyətləri təyin edilir.

R
Beləliklə, güclənmənin «A» sinfi (rejimi) “O” sükunət nöqtəsinin

tranzistorun çıxış dövrəsinin uyğun gəlir (şəkil 2.3,a).
_k yük xəttinin orta hissəsində yerləşməsi halına

Bu rejimdə tranzistorun aktiv oblastda işləməsi hesabına çıxış siqnalının forması giriş siqnalının formasını təkrarlayır. Tranzistor xətti oblastda işləyir. Bu isə gücləndirilən siqnalın minimal qeyri-xətti təhriflərə məruz qalmasını təmin edir. Güclənmənin «A» sinfində F.İ.Ə. aşağı və nəzəri olaraq 0,5-dən

(50%-dən) çox olmur. Bu, giriş siqnalından asılı olmayaraq,
dövrəsində sabit

R
k

I

k 0
cərəyanının olması ilə izah olunur. Bu halda tranzistorda



I U



P
ko ko ko
gücü

səpələnir. «A» sinfi əsasən, az güclü (ilkin) kaskadlarda tətbiq edilir.

a)

b)

Şəkil 2.3. Gücləndirici kaskadın çıxış xarakteristikaları:

1. 
   A güclənmə rejimi halında, b) B güclənmə rejimi halında
   

Download 3,55 Mb.