37
5
Uzoq
muddatli
majburiyatlar
4 917 126
6 117 122
1 199 996
124,4
6
Kreditor qarzlar
6 341 588
6 960 808
619 220
109,8
7
Ajratilgan bo'linmalarga
qarz
397 311
-397 311
0,0
8
Qisqa
muddatli
bank
kreditlari
7 308 064
7 605 352
297 288
104,1
Jami majburiyatlar
19 593 913 21 313 106 +1 719 193 108.8
Jami:
37905740
43213501
5307761
114,0
Jadvalda jamiyatning mablag’lari manbaini tahlil qilib, 2012 yil va 2013 yil
ko’rsatkichlarini solishtirib o’rganib chiqdik. Jadval shularni ko’rsatadiki,unga ko’ra
rezerv kapitali 2013 yil 2012 yilga nisbatan 118,6 %ga o’sdi, taqsimlanmagan foyda
2013 yil 2012 yilga nisbatan 129,6 %ni, maqsadli tushumlar esa 100 %ni , uzoq
muddatli investitsiyalar 2013 yil 2012 yilga nisbatan 109,8 % ni, ajratilgan
bo’linmalarga qarz 0 %ni , qisqa muddatli bank kreditlar esa 2013 yil 2012 yilga
nisbatan 104,1 % ni, jami 114,0 %ni tashkil qilgan. Jamiyat mablag’lar manbai
asosida uning moliyaviy barqarorligiga baho berarkanmiz 2012
yilda ushbu
ko’rsatkich 48.3 foizni tashkil qilgani holda, 2013 yilda 50.7 foizni tashkil qilib,
jamiyat ijobiy tomonga o’zgargan.
38
2.1.3 - diagramma. ”Urganch yog’-moy” OAJ mablag’lari manbai
tarkibi.(2013)
14
Korxonalarning moliyaviy
holatini tahlil qilish, ya’ni moliyaviy tahlil — keng
ko‘rsatkichlar yordamida, kompleks usullaridan foydalanib korxonalarning moliyaviy
resurslari borligini, holatini, joylashganligi va ulardan foydalanish darajasini
ifodalashdir.
Moliyaviy tahlil ko‘p qirrali murakkab jarayon bo‘lib, u tashkil qilinishi, buning
uchun esa bir qator talablarga asoslanishi kerak. Bu talablar quyidagilardan iborat:
- mutlaq va nisbiy ko‘rsatkichlar o‘rtasidagi aloqalarni borligini bilish;
- moliyaviy tahlil mobaynida mutlaq va nisbiy ko‘rsatkichlardan
birgalikda
foydalanish;
- moliyaviy tahlil mantiqiy ravishda amalga oshirilib, u induktiv usulga - alohida
hodisalardan umumiy hodisalarga o‘tish, moliyaviy holatning bir shakl ko‘rinishidan
umumiy ko‘rinishga o‘tish va deduktiv usulga - umumiy hodisalardan alohida
hodisalarga o‘tishga asoslanib tahlil qilish;
14
“Urganch yog’-moy”OAJ moliyaviy hisob hisoboti asosida muallif ishlanmasi.
39
- hamma foydalanilayotgan ko‘rsatkichlar bir xil, asoslangan usulda aniqlanishi
lozim;
- moliyaviy holatni tahlil qilishda tahlil qilinayotgan korxona ko‘rsatkichlarini
boshqa korxonalar, o‘rtacha tarmoq ko‘rsatkichlari va ilg‘or
korxonalar
ko‘rsatkichlari bilan taqqoslash;
- moliyaviy tahlilning har tomonlama bo‘lishligi va korxonalarning umumiy
moliyaviy holatiga ta’sir qiluvchi omillarni tahlil etish;
- moliyaviy tahlilni samarali o‘tkazish uchun kerakli ma’lumotlarni oldindan
tayyorlash va bu borada asosiy tasdiqlangan moliyaviy manbalar bilan
cheklanmasdan birlamchi buxgalteriya hisobi ma’lumotlaridan foydalanish;
- moliyaviy tahlil ob’yektiv ravishda tashkil qilinib, u korxonalarning moliyaviy
holati real darajasini ifodalashi lozim;
- moliyaviy tahlil o‘z vaqtida o‘tkazilib, tahlil yakunlariga asoslanib, moliyaviy
holatni yaxshilash choralarini o‘z vaqtida amalga oshirishga imkon berish;
- moliyaviy tahlil kompleks ravishda o‘tkazilib,
unda moliyaviy holatning
hamma shakl va yo‘nalishlari ifodalanishi lozim;
- moliyaviy tahlil o‘z vaqtida va haqqoniy bo‘lib, u moliyaviy holatni
ko‘tarishga bag‘ishlangan tadbirlarni ishlab chiqib, ularni amalga oshirishga imkon
berishi;
- moliyaviy holatni tahlil qilish shunday vaqtda o‘tkazilishi lozimki,
tahlil
yakunlari
qo’yilgan
maqsadni
amalga
oshirib,
korxona
boshqaruvini
takomillashtirishga imkoniyat tug‘dirishi lozim;
- moliyaviy tahlil barcha yig‘ilgan va umumlashtirilgan ma’lumotlarga
asoslanib, kerakli ko‘rsatkichlardan foydalanib, bu ko‘rsatkichlarning asosliligi
to‘g‘ri usullarda aniqlanishi lozim.
15
Yuqoridagi talablardan kelib chiqqan holda 2012 yil va 2013 yilda tashkilotning
moliyaviy holatini baholashga, o’zgarishiga ta’sir qiluvchi
omillarni tahlil qilishga
harakat qildim. 2.1.3- jadvalda tashkilotning ikki yillik moliyaviy holat
15
E.A. Akramov. Korxonalarning moliyaviy holati tahlili. O’quv q’llanma. – T., 2007.
40
ko’rsatkichlarini o’rganib chiqdim.Ushbu jadvaldan 2012 yil va 2013 yilda
moliyaviy natijalar ko’rsatkichlarida qanday o’zgarishlar va o’sish sur’atlari bo’lgani
haqida malumot olish mumkin.
