57
statikasi va dinamikasi hamda EHM ishtirokidagi tarjimaning
texnologik liniyalari
tavsiflangan. Olimning nazariy qarashlari va g’oyalari quyidagi asarlarida o’z ifodasini
topgan:
“Некоторые принципы автоматизации перевода с немецкого языка на
русский” (1980),
“Проблемы машинного перевода” (1983), Yu.V.Rojdestvenskiy
bilan
hammualiflikda yaratgan “Введение в прикладную филологию” (1987)
monografiyalari, shuningdek,
“Теория и практика машинного перевода”,
“Модель
«тескт-тескт» и переводные соответствия в теории машинного перевода”
nomli maqolalari. Yu.N.Marchuk ham tarjimani modellashtirish metodlari va uni
avtomatlashtirish yo’llarini ishlab chiqqani holda bugungi rus
kompyuter lingvistikasiga
asos solgan olimlardan hisoblanadi.
L.L.Nelyubin va Yu.N.Marchuklarning mashina tarjimasi bo’yicha olib borgan
tadqiqotlaridan ta’sirlangan va ilhomlangan holda ko’plab rus va ukrain olimlari ham
kompyuter lingvistikasiga oid qator izlanishlar olib bordilar.
Natijada bir nechta
monografiyalar yaratildi, o’nlab dissertatsiyalar himoya qilindi,
ilmiy maqola va tezislar
e’lon qilindi. Xususan, A.M.Kondratovning
“Машинный перевод” (1963), I.I.Revzin,
V.Yu.Rozensveyglarning
“Основы общего и машинного перевода” (1964),
V.Ingvening
“Язык для программирования задач машинного перевода” (1967),
E.I.Korolyovning
“Промышленные системы машинного перевода” (1991) nomli
monografik tadqiqotlari; V.M.Kalininning
“Развитие схемы Пуассона и ее
применение для описания статистических свойств речи”, I.L.Yeshanning
“Опыт
статистического описания научно-технического стиля (на материале переводов
с румынского языка)”, A.V.Zubovning
“Переработка текста естественного
языка в системе «человек-машина»”, V.A.Chijakovskiyning
“Фразеология и
машинный
перевод
(опыт
составления
работы
немецко-русского
автоматического словаря для публицистических и научных текстов)”,
A.D.Borisevichning
“Англо-русский автоматический словарь оборотов (к
проблеме идиоматичности при обращении текста в системе « человек-машина-
человек »)”, V.V.Goncharenkoning
“Лексикографические, лингвостатистические
и инженерно-лингвистические вопросы построения автоматического словаря
(англо-русский автословарь по полупроводникам)” mavzularidagi
nomzodlik
dissertatsiyalari; V.I.Gerasimovning
“Современное
состояние
машинного
перевода”, G.G.Kotovning
“Лингвистика и современное состояние машинного
перевода”, T.N.Moloshnayaning
“Алгоритм перевода с английского языка на
русский”, Yu.V.Vannikovning
“Виды адекватности и типологии переводов”
sarlavhali maqolalarini alohida ko’rsatish mumkin.
Mazkur tadqiqotlar rus tili bo’yicha jahon kompyuter tarmoqlarida ma’lumotlar
bazasi yaratilishiga va buning natijasi sifatida rus tilidagi
matnlarni avtomatik tarzda
boshqa tillarga tarjima qiluvchi dasturlarning vujudga kelishi uchun asos bo’ldi. O’zbek
58
tilida ham shu kabi ma’lumotlar bazasini yaratish bugungi kundagi eng dolzarb
vazifadir.
Rus kompyuter tilshunosligida taraqqiy qilgan yana bir yo’nalish matnlarning
avtomatik tahriri yo’nalishidir. Mazkur yo’nalishda ilmiy
tadqiqotlar olib borgan
olimlar sirasiga R.R.Kotov, V.E.Berzon, V.G.Britvin, I.A.Melchuk, L.I.Belyaeva,
V.A.Chijakovskiy, G.G.Belonogov, I.S.Duganova, A.B.Kuznetsov kabilarni kiritish
mumkin. Nomi zikr etilgan olimlarning quyidagi tadqiqotlarini alohida ajratib ko’rsatish
mumkin: G.G.Belonogov va G.G.Kotovlarning
“Автоматизированные