|
Inson fiziologik jarayonlarining xususiyatlari
|
| bet | 41/93 | | Sana | 27.05.2024 | | Hajmi | 0,56 Mb. | | #255101 |
Bog'liq Muhandislik psixologiyasi Inson fiziologik jarayonlarining xususiyatlari
Jarayon o'rganilmoqda
|
Tadqiqot mavzusi
|
Elektr xususiyatlari
|
O'rganilgan ko'rsatkichlar (7.1,7.2-rasm).
|
|
|
Amplituda, mkV
|
chastota Hz
|
|
Elektroensial falogramma (EEG)
|
Miyaning elektr faolligi
|
5-10
|
0,5-100
|
EEG ning umumiy bioelektrik faolligi, individual ritmlarning xususiyatlari (amplitudasi, davomiyligi, ritm to'lqinlarining soni, EEGdagi ritmning nisbati)
|
Elektromiyo-
gramm
(EMG)
|
Elektr
faoliyat
mushaklar
|
20-200
|
20-500
|
Mushaklarning umumiy bioelektrik faolligi, individual mushaklar qisqarishining amplitudasi va davomiyligi
|
Terining galvanik reaktsiyasi (GSR)
|
Terining elektr qarshiligi
|
100-200
|
1-10
|
GSR ning yashirin davri ( t ,), GSR amplitudasi (A), i - fazaning davomiyligi ( t !, 1 2 , t h...), ortish tezligi (a) va pasayish tezligi (P) . GSR egri chizig'i ostidagi umumiy maydon
|
Elektrokardiogramma (EKG)
|
Elektr
faoliyat
yuraklar
|
300-3000
|
0,15-300
|
EKG intervallari ( R - R , Q - T va boshqalar), yurak urish tezligi , sistolik va gistografik ko'rsatkichlar
|
Edektrooku
logramma
(EOG)
|
Ko'z-motor faollik _
|
20-200
|
0,1-3,5
|
Vaqt birligidagi harakatlar va miltillashlar soni. Harakatning amplitudasi va davomiyligi (nigoh harakati). Ko'zni fiksatsiya qilish davomiyligi
|
Pnevmogramma (PG)
|
Nafas olish shakli
|
Ga bog'liq
yo'l
o'lchovlar
|
0,8-4
|
Nafas olishning davomiyligi va chuqurligi (1 ind ) va ekshalasyon 0 ind ), nafas olish siklining davomiyligi, nafas olish chastotasi
|
7.1-jadval
Funktsional holatlar dinamikasini baholash uchun EKG bilan bir qatorda yurak-qon tomir tizimini o'rganish metodlari, masalan, pulsometriya, pletismografiya, sfigmografiya, turli xil kardiografiya (ballistokardiografiya, fonokardiografiya, dinamokardiografiya, qon bosimini o'lchash kabi metodlar qo'llaniladi.
7.3. Yurak-qon tomir tizimini o'rganish usullari .
Pulsometriya (lotincha pulsusdan - zarba, surish) puls tezligini o'lchashni o'z ichiga oladi. Uning o'lchovi psixofiziologik kuchlanishning turli jihatlarini yaxlit tarzda aks ettiradi: mushak, termoregulyatsiya, neyro-emotsional va boshqalar Shuning uchun, ma'lum bir faoliyat davomida yurak urish tezligi bajarilgan ish operatsiyalarining murakkabligini baholash uchun ishlatilishi mumkin. Yurak tezligining oshishi mushaklarning ishi, hissiy qo'zg'alish va kamroq darajada kuchli aqliy faoliyat paytida kuzatiladi. Jiddiy stress vaqtida yurak urish tezligi daqiqada 150-180 urishga yetishi mumkin.
Pletismografi (yunoncha plethysmos- o'sish ) tananing qon tomir reaktsiyalarini qayd etish metodi bo'lib, qon tomirlarining holatiga qarab inson organlari hajmidagi o'zgarishlarni aniqlashdan iborat; tananing turli reaktsiyalari paytida vegetativ o'zgarishlarning sezgir ko'rsatkichi sifatida ishlatiladi.
Sfigmografiya (yunoncha sphygmos - yurak urishi) - tomirlardagi qon bosimini va yurak faoliyati ritmini puls urishi orqali o'rganish metodi .
Aktografiya (lotincha aktusdan- harakat, harakat) tomonidan yaxshi natijalarga erishiladi - vaqt o'tishi bilan odamning motor faolligini avtomatik ravishda qayd etish usuli. Umumiy va tabaqalashtirilgan aktografiya mavjud. Birinchisi, butun organizmning motor faolligini ro'yxatga olishni ta'minlaydi, ikkinchisi o'ziga xos vosita faolligini (masalan, tremor) ro'yxatga olishni ta'minlaydi. Aktografiya maxsus qurilmalar-aktograflar yordamida amalga oshiriladi, bunda harakat maxsus datchiklar (masalan, deformatsiya o'lchagichlar) tomonidan ushlanib, keyin qayd etilgan elektr yoki mexanik signallarga aylantiriladi. Aktografiya operatorning charchoq va kuchlanishini aniqlashning yaxshi ko'rsatkichidir va ba'zi hollarda uning funktsional holati haqida ma'lumotni kontaktsiz olish imkonini beradi.
Fiziologik metodlarni ko'rib chiqishni yakunlab, shuni ta'kidlash kerakki, muhandislik-psixologik tadqiqotlarda aksariyat hollarda ular mustaqil ahamiyatga ega emas. Qoida tariqasida, ular psixologik va boshqa metodlar bilan birgalikda qo'llaniladi, ularni ma'lum darajada to'ldiradi.
|
| |
