Mahsulot birligi tannarxiga omillar ta’sirini zanjirli bog‘lanish
usuli orqali aniqlash
Omillar
Almashuv davriyligi
1
VBP
1
A
1
B
Muhsulot
birligi
tannarxi,
1
S
I - reja
Reja
6760
Reja
7912
Reja
3800
Reja
4970,4
II – shartli №1
Haq
6040
Reja
7912
Reja
3800
Shartli №1
5110
III – shartli № 2
Haq
6040
Haq
8056
Reja
3800
Shartli №2
5133,7
IV – haqiqatda
Haq
6040
Haq
8056
Haq
4100
Haqiqatda
5433,7
Mahsulot birligi tannarxini rejadan farqi
3
,
463
4
,
4970
7
,
5433
+
=
-
283
Shu jumladan:
a) mahsulot ishlab chiqarish hajmining o‘zgarishi
6
,
139
4
,
4970
5110
+
=
-
so‘m;
b) doimiy xarajat summasining o‘zgarishi
7
,
23
5110
7
,
5133
+
=
-
so‘m;
d) o‘zgaruvchan xarajat summasining o‘zgarishi
300
7
,
5133
7
,
5433
+
=
-
so‘m.
Hisob-kitoblar to‘g‘riligini tekshirish:
139,6 23,7 300
463,3
‘ .
5433,7 4970, 4
463,3
‘ .
so m
so m
+
+
+
= +
-
= +
Mahsulot tannarxini pasaytirishning
(
)
R S
¯
asosiy manbalari
quyidagilardan iborat:
1) korxonaning ishlab chiqarish quvvatlaridan to‘liq foydalanish
tufayli mahsulot hajmini oshirish
(
)
R VBP
-
;
2) mehnat unumdorligini oshirish, xomashyo, material, elektr
energiya, yoqilg‘i, uskunalardan iqtisod rejimiga rioya qilgan holda
foydalanish, unumsiz xarajatlarni bartaraf etish, brakka yo‘l qo‘ymaslik
hisobiga ishlab chiqarish xarajatlarini
(
3)
P
¯
qisqartirish.
Mahsulot birligi tannarxini pasaytirish rezervi formula orqali
quyidagicha aniqlanadi.
1
1
1
1
1
3
3 3
3
b
P
q
R S
S
S
VBP R VBP VBP
- ¯ +
¯ =
-
=
-
+ -
Bunda:
1
,
b
S S
- mahsulot birligini ko‘zlangan va haqiqiy tannarxi;
1
3
- mahsulot ishlab chiqarish uchun haqiqatda qilingan xarajat;
q
3
- mahsulot hajmini oshirish bilan bog‘liq qo‘shimcha xarajatlar;
1
VBP R VBP
-
- haqiqatdagi ishlab chiqarilgan mahsulot va mahsulot
ishlab chiqarishni oshirish rezervi.
Mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirish rezervi – ishlab
chiqarish dasturi bajarilishini tahlil etish orqali aniqlanadi. Mahsulot
hajmini ortishi tufayli xarajatlarni o‘zgaruvchan qismi (ishchilarning ish
haqi, material xarajatlari va boshqa xarajatlar) ortgan holda, xarajatlarni
o‘zgarmas qismi turg‘un holatda saqlanadi va shu tufayli tannarxni pasa-
yishiga erishiladi.
284
Xarajatlarni qisqartirish rezervi har bir xarajat moddalari
bo‘yicha innovatsiyani (yangi texnika, ilg‘or texnologiyalarni qo‘llash,
mehnatni tashkil etishni takomillashtirish), pullash orqali ish haqi,
xomashyo, material, energiyalarni qisqartirilishiga erishiladi.
|
