|
Mahsulot turlari bo‘yicha tannarxning tahlili va unga ta’sir
Pdf ko'rish
|
| bet | 192/436 | | Sana | 05.01.2024 | | Hajmi | 2,53 Mb. | | #130885 |
Bog'liq Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc8.9. Mahsulot turlari bo‘yicha tannarxning tahlili va unga ta’sir
etuvchi omillar tahlili
Alohida mahsulot turlari bo‘yicha ishlab chiqarish xarajatlarini
hisobga olish va mahsulotlar tannarxini aniqlash, moliyaviy natijaga
daxldor bo‘lgan elementlarni iqtisodiy jarayonlarning turi, o‘rni, joyi va
javobgarlik bo‘yicha hisobga olinishi va nazorat qilinishi korxonaning
moliya-xo‘jalik faoliyatini boshqarishda muhim hisoblanadi. Alohida
olingan mahsulotlar ishlab chiqarish tannarxini aniqlashga hisob-kitob-
larning muhim obyekti sifatida qaraladi. Bunda mahsulot tannarxining
to‘g‘ri aniqlanishiga ahamiyat beriladi. Mahsulotlar tannarxini aniqlash
va hisobga olish, moliyaviy natijaviylikni tarkibli o‘rganish bilan birga,
foydaning shakllanish qatorlarini to‘g‘ri baholash imkonini beradi. Bir
xildagi mahsulot turlarini ishlab chiqaradigan korxonalarda mahsulot
tannarxini qiyosiy tahlili va uning natijalari iqtisodiy samaradorlik
ko‘rsatkichlarini oshirishga xizmat qiladi.
Alohida olingan mahsulotlar tannarxining tahlili xarajatlarni iqtiso-
diy elementlari bo‘yicha emas, balki, xarajat moddalari bo‘yicha o‘rga-
nishni, ularning rejaga va o‘tgan yillarga nisbatan o‘zgarishlariga baho
berishni hamda o‘zgarish sabablarini o‘rganishni tavsiflaydi. Mahsulot
ishlab chiqarishning kalkulatsiya moddalari ishlab chiqarish va texnolo-
giya jarayonlari xususiyatiga bog‘liq. Sanoat korxonalaridagi kalkulatsi-
ya moddalari tarkibini bir xil ko‘rinishga ega bo‘lishi tannarxni umumiy
hajmda va moddalari bo‘yicha tahlil etish imkoniyati tug‘iladi. Bunday
tahlil bozor iqtisodiyoti sharoitida mahsulot birligiga belgilanadigan
narxni aniqlashda foyda va rentabellikni oshrishda muhim o‘rin tutadi.
Mahsulotlar ishlab chiqarish tannarxiga va uning o‘zgarishiga ta’sir
etuvchi omillarni xarajat moddalarining har bir turi bo‘yicha alohida tar-
kiblash mumkin. Masalan, material xarajatlari yoki xomashyo xarajatlari
qatori bo‘yicha xarajatlar o‘zgarishiga moddiy sarflar me’yorining
o‘zgarishi, ularni sotib olish baholarining o‘zgarishi ta’sir qilsa, mehnat
haqi xarajatlarining o‘zgarishida ishchilar soni va bir xodimga to‘g‘ri
keladigan ish haqlarining o‘zgarishi ta’sir qiladi. Amortizatsiya xarajat-
lari bo‘yicha ham xuddi shu shaklda tarkiblashni aytib o‘tish mumkin,
ya’ni amortizatsiyalangan qiymatning o‘zgarishi, amortizatsiya me’yor-
lari, shuningdek, amortizatsiya ajratmalari ajratiladigan asosiy vositalar
turi, salmog‘iga bog‘liq va hokazolar. Omillar ta’sirini aniqlashda har
bir ta’sir birligi alohida va boshqa omillar ta’sirisiz o‘rganiladi.
|
| |
