340
Jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, biz tahlil qilayotgan xo‘jalik
subyekti joriy davrda to‘lov qobiliyatiga ega hisoblanadi. Korxonaning
jami to‘lov mablag‘lari 337089 ming so‘m bo‘lgani holda, jami to‘lov
qarzlari 163147 ming so‘mni tashkil qilgan. Bundan ko‘rinadiki
korxonada to‘lov qarzlariga nisbatan to‘lov mablag‘lari 173942 ming
so‘mga ko‘p bo‘lgan. Bu esa korxonaning mutlaq to‘lov qobiliyatiga ega
ekanligidan dalolat beradi. Bundan tashqari to‘lov mablag‘lari tarkibiga
e’tibor qiladigan bo‘lsak, uning asosini tayyor mahsulotlar (167464
ming so‘m) hamda debitorlik qarzlari (148125 ming so‘m) tashkil
qilmoqda. Bu shundan dalolat beradiki, korxona ayni vaqtda tez to‘lov
qobiliyatiga ega emas ekan. To‘lov qarzlarining asosini esa mol yetkazib
beruvchilardan bo‘lgan qarzlar hamda boshqa shu kabi majburiyatlar
tashkil qilmoqda. Bu esa ushbu qarzlarni qisqa muddatlarda to‘lab beish
lozimligini bildiradi. Korxona ma’muriyati to‘lov qobiliyatini yaxshilash
uchun mavjud tayyor mahsulotlarini sotish choralarini ko‘rishi hamda
debitorlik qarzlarini undirib olish choralarini ko‘rishi lozim bo‘ladi. Aks
holda, korxonaning to‘lov qobiliyati bundanda yomonlashishi mumkin.
Korxonaning to‘lov layoqatini baholashda, odatda, quyidagi
ko‘rsatkichlardan foydalaniladi:
· Mutlaq to‘lov layoqati koeffitsiyenti.
· Oraliq to‘lov layoqati koeffitsiyenti.
· Joriy to‘lov layoqati koeffitsiyenti.
Mutlaq to‘lov layoqati ko‘rsatkichi korxonaning joriy aktivlarida
harakatchan aktivlarning to‘lov majburiyatlarini qoplashiga yetarliligi
yoki yetishmasliligini; oraliq to‘lov layoqati ko‘rsatkichi joriy aktivlarda
harakatchan va tez pulga aylanadigan aktivlarni to‘lov majburiyatlarini
qoplashga yetarliligi yoki yetishmasliligini; joriy to‘lov layoqati
ko‘rsatkichi esa joriy aktivlarda barcha aylanma aktivlarning to‘lov
majburiyatlarini to‘lashga yetarliligi yoki yetishmasliligini tasniflaydi.
Korxonaning to‘lov layoqatiga baho berishda muqobillik
variantlarini ham qo‘llash lozim bo‘ladi. Yangi ochilgan va hali faoliyat
boshlamagan korxonalarga kredit berish yuzasidan qaror qabul qilishda,
uning biznes-reja ko‘rsatkichlari va u bo‘yicha aniqlangan to‘lovga
qodirlikning ehtimolligiga, korxonaga maqsadli, markazlashgan kredit
resurslarining tushirilishiga, texnik loyihalar asosida kredit ajratilishi va
hokazolarga ahamiyat berilishi muhimdir.
