344
korxonalarda o‘ziga qarashli mol-mulkni ko‘paytirish ahamiyatli
hisoblanadi. Ayniqsa, hissadorlik va boshqa jamg‘armalarni to‘ldirib
borish zururdir. Bu hissadorlar, ustav fondi qatnashchilari va a’zolarning
badallari hisobiga to‘ldiriladi. Shuning uchun ham a’zolarining
kelishuviga muvofiq, qonun bilan belgilangan ustav fondining hajmi
kamaytirilmasligi va u to‘ldirib borilishi zarur. Korxona balansini
o‘rganishda, albatta, nizom jamg‘armasining o‘tgan yilga nisbatan
o‘zgarish sabablari tahlil qilinadi. Ustav fondining ko‘payishi ham
moliyaviy barqarorlik yaxshilanganligi belgisi hisoblanadi.
9.9. Mol-mulk va mablag‘lar harakatchanligi tahlili
Iqtisodiyotni modernizatsiya qilish sharoitida balans ma’lumotlari
asosida korxona aktivlarining holatini o‘rganishda ularning pulga
aylanuvchanligiga baho berish tahlilning muhim vazifasi hisoblanadi.
Bunday tahlilning zaruriyati bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalarda
qattiq moliyaviy cheklanishlarning paydo bo‘lishi va olingan qarzlarni
qaytarish imkoniyatlarini o‘z vaqtida hisoblab baho berishda ko‘rinadi.
Ayniqsa, to‘lov majburiyatlarining muddati korxona mulki faoliyat
natijasida pulga aylanish muddatiga mos kelishi moliyaviy holatni
yaxshilanishiga ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois, korxona aktivlarining
harakatchanligini tahlil qilgan holda qarzlarni qaytarishga yetarli yoki
yetishmasligi muntazam o‘rganilishi lozim.
Bozor munosabatlari sharoitida korxonalarning erkin faoliyat
yuritishida bankrotlik holatiga tushish va sinish xavfidan saqlanish
maqsadida balans likvidligi tahlili natijalaridan foydalaniladi. Tahlil
etish uchun balans aktividagi moddalarni pulga aylanish muddati
passividagi moddalarning qarzni uzish muddatlari bilan taqqoslanadi.
Bunday taqqoslash natijasiga ko‘ra balans aktividagi moddalarni
sotishidan kelgan tushumi korxona qarzlari (majburiyatlari)ni uzishi
uchun yetarli bo‘lsa balans likvidlikka ega deb hisoblanadi.
