• «debitor»
  • Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc




    Download 2,53 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet304/436
    Sana05.01.2024
    Hajmi2,53 Mb.
    #130885
    1   ...   300   301   302   303   304   305   306   307   ...   436
    Bog'liq
    Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

     
     
     
     
    XI BOB. DEBITORLIK VA KREDITORLIK 
    QARZLARI TAHLILI 
    11.1. Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning debitorlik va kreditorlik 
    qarzlarini o‘rganishning ahamiyati, tahlil vazifalari va axborot 
    manbalari 
    Debitorlik qarzlaridan tushadigan mablag‘lar ishlab chiqaruvchi 
    korxonaning asosiy pul mablag‘lari manbalaridan biri hisoblanadi. Xa-
    ridorlar majburiyatlarini o‘z vaqtida bajarmasalar korxonada pul mab-
    lag‘lari defitsiti kelib chiqadi, joriy faoliyatini moliyalashtirish uchun 
    korxonaning aylanma aktivlarga bo‘lgan ehtiyoji oshadi, moliyaviy 
    holati yomonlashadi. Bu esa o‘z navbatida korxona va xaridorlar o‘rtasi-
    dagi hisob munosabatlarni o‘zgartirish, kredit va qarzlarni so‘ndirishga 
    qaratilgan mos siyosatni ishlab chiqish kerakligini keltirib chiqaradi.
    Bundan tashqari istalgan xo‘jalik yurituvchi subyektlar nazorat qi-
    lish bo‘yicha asosiy e’tiborini faqatgina debirorlik qarzlariga emas, 
    balki, kreditorlik qarzlariga ham qaratadi. Shuning uchun qarzlar hara-
    kati ustidan qo‘yiladigan nazoratning asosiy vazifalaridan biri debitorlik 
    qarzlar darajasini kreditorlik qarzlari darajasigacha oshmaydigan hajm-
    gacha kamaytirish hisoblanadi.
    Debitorlik qarzlari ustidan doimiy nazorat o‘rnatilishi qarzlar 
    kechikishiga va jarima solishgacha bo‘lgan holatga yo‘l qo‘ymay, o‘z 
    vaqtida so‘ndirilishini ta’minlashi kerak. 
    Debitorlik qarzlari korxonada naqd pulning kamayib ketishiga olib 
    keladi, bu o‘z navbatida ishlab chiqarish uzluksizligi buzilishiga sabab 
    bo‘ladi. Shuning uchun debitorlik qarzlari ustidan uzluksiz nazoratni 
    o‘rnatish muhim ahamiyat kasb etadi. O‘z vaqtida so‘ndirilmagan 
    debitorlik qarzlari bo‘yicha qarzdorlarga nisbatan jazo choralari yoki 
    biror-bir javobgarlikka tortish boshqaruvda muhim sanaladi.
    Buxgalteriya hisobida «debitor» atamasi muayyan korxonadan 
    qarzdor bo‘lgan jismoniy yoki yuridik shaxsga aytiladi. «kreditor» 
    atamasi muayyan korxonani qarzdor qilgan jismoniy yoki yuridik 


    414
    shaxsga aytiladi. Ya’ni boshqa korxonalarning bu korxona oldida hisob-
    kitoblar bo‘yicha majburiyatlari bo‘ladi. Bunda korxona tomonidan 
    to‘lanishi lozim bo‘lgan majburiyatlar kreditorlik majburiyatlari, olinishi 
    lozim bo‘lgan majburiyatlar esa debitorlik majburiyatlar hisoblanadi. 
    Ikki tomonlama shartnoma majburiyatlarda bir korxona ham debitor, 
    ham kreditor bo‘lishi mumkin. Masalan, tovar yetkazib berish 
    shartnomasi bo‘yicha tovarlar yetkazib berilgan bo‘lsa-yu, ularning puli 
    to‘lanmagan bo‘lsa, mahsulot yetkazib beruvchiga bu summa debitorlik 
    qarzi deb ko‘rsatiladi va u debitor, ya’ni xaridorlarga ma’lum 
    summadagi tovarlarni qarzga bergan deb hisoblanadi. Shu korxonaning 
    o‘zi mazkur tovarlarni sotib olgan korxonalar uchun kreditor bo‘ladi. 
    Xaridor sotib olingan tovar bo‘yicha mana shu qarz summasini batamom 
    to‘lab bo‘lgunicha kreditorlik qarzi deb ko‘rsatadi.
    Ø

    Download 2,53 Mb.
    1   ...   300   301   302   303   304   305   306   307   ...   436




    Download 2,53 Mb.
    Pdf ko'rish