Xo‘jalik yurituvchi subyektda debitorlik qarzlarining

424
1 
2 
3 
4 
5. Debitorlik qarzlarining aylanish 
koeffitsiyenti (2/1) 
27,269 
22,337 
-4,932 
6. Debitorlik qarzlarining aylanish davri, 
kun hisobida (1*360/2) 
13 
16 
+3 
7. Joriy aktivlari tarkibida debitorlik 
qarzlari ulushi, % (1/3*100) 
10,02 
19,75 
9,73 
8. Muddati o‘tgan debitorlik qarzlari 
ulushi, % (4/1*100)
6,11 
3,19 
-2,92 
Ma’lumotlardan ko‘rinadiki, o‘rganilayotgan davrda biz tahlil qila-
yotgan xo‘jalik yurituvchi subyektda debitorlik qarzlarining holati 
o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 82850 ming so‘mga oshgan, ya’ni 
debitorlik qarzlari o‘tgan yilga nisbatan deyarli 2,5 marotabaga ko‘-
paygan. Ayni vaqtda mahsulot sotishdan olingan sof tushum summasi 
ham o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 1587868 ming so‘mga 
o‘sganligini kuzatish mumkin. Buning ta’sirida debitorlik qarzlarining 
undirilish davri o‘tgan yilga nisbatan 3 kunga uzaygan. Ya’ni debitorlik 
qarzlarining undirib olinishi birmuncha sekinlashgan. Debitorlik qarzlari 
aylanishining sekinlashuviga, asosan qarzlarning sof tushumga nisbatan 
o‘sishi yuqori bo‘lganligi hisobiga bo‘lgan, ya’ni korxonada joriy yilda 
debitorlik qarzlarining aylanish koeffitsiyenti o‘tgan yilga nisbatan 
4,932 koeffitsiyentga qisqarganligini ham ko‘rish mumkin. Joriy davrda 
debitorlik qarzlarning jami joriy aktivlari tarkibidagi salmog‘i o‘tgan 
yilning shu davriga nisbatan 9,73 % ga ortishi, avvalo, debitorlik qarzlar 
summasining ortishi hisobiga ro‘y bergan. Bunday natijalar korxona 
uchun nisbatan salbiy deb baholanadi hamda korxonaning moliyaviy 
holati yomonlashuviga olib kelishi mumkin. Shunday bo‘lsa-da, joriy 
davrda korxonaning muddati o‘tgan debitorlik qarzlarining jami 
debitorlik qarzlari tarkibidagi salmog‘i o‘tgan yilning shu davridagi 
16,11 % dan joriy davrning oxirgi hisobot sanasiga 3,19 % ga pasaygan-
ligini ijobiy baholash lozim. 
Yuqoridagi bog‘lanishlardan bevosita debitorlik qarzlarining ayla-
nishiga ta’sir etuvchi omillarning ta’sir darajalarini ham aniqlashimiz 
mumkin. 
Debitorlik qarzlarning aylanish koeffitsiyenti va aylanish davriga 
omillar ta’siri quyidagicha bo‘lgan. Debitorlik qarzlarining aylanish 
koeffitsiyenti o‘tgan yilga nisbatan 4,932 koeffitsiyentga qisqargan. Bu 
o‘zgarishda mahsulot, ish va xizmatlarni sotishdan olingan sof tushum 

425
summasining o‘zgarishi ta’sirida debitorlik qarzlarining aylanish 
koeffitsiyenti +29,810 koeffitsiyentga, debitorlik qarzlari hajmining 
o‘zgarishi hisobiga esa aylanish koeffitsiyenti –34,742 koeffitsiyentga 
kamaygan. Har ikkala omil ta’sirida aylanish koeffitsiyenti –4,932 
koeffitsiyentga o‘zgargan. Ushbu omillar ta’siri debitorlik qarzlarining 
aylanish davri ko‘rsatkichi bo‘yicha quyidagicha bo‘lgan, ya’ni sotish-
dan olingan sof tushum summasi hisobiga o‘zgarish –7 kunga, debitorlik 
qarzlar summasining o‘sishi hisobiga +10 kunga o‘zgarish kuzatilgan. 
 
105-jadval 

Download 2,53 Mb.