423
Mazkur jadval ma’lumotlari asosida xo‘jalik subyektining debitorlik
qarzlari tarkibi, tuzilishi va vujudga kelish muddatlariga baho beriladi.
Ma’lumotlardan ko‘rinadiki, korxonadagi jami debitorlik qarzlari
136116 ming so‘m bo‘lgan bo‘lsa, shundan asosiy qismi, ya’ni 92101
ming so‘mligi yoki 67,67 foizi bir oygacha bo‘lgan debitorlik
qarzlaridir. Bir oydan ikki oygacha bo‘lgan debitorlik qarzlari 28937
ming so‘mni yoki 21,25 %ini tashkil qilmoqda. Ikki oydan uch oygacha
bo‘lgan debitorlik qarzlari 10740 ming so‘mni yoki 7,89 %ni tashkil
qilgan. Ya’ni 90 kungacha bo‘lgan debitorlik qarzlari jami debitorlik
qarzlarining 96,81 %ini tashkil qilmoqda. Qolgan 3,19 % debitorlik
qarzlarining muddati o‘tgan bo‘lib hisoblanmoqda. Demak, korxona
ma’muriyati mavjud debitorlik qarzlarini undirish choralarini hamda
muddati o‘tgan qarzlarni bartaraf etish yo‘llarini izlab topishi lozim
bo‘ladi. Aks holda, korxonaning to‘lov qobiliyatiga bu salbiy ta’sir
ko‘rsatadi.
Debitorlik qarzlari tahlilida ularning aylanuvchanligiga alohida
e’tibor beriladi, chunki debitorlik va kreditorlik majburiyatlarining
aylanuvchanlik darajasi korxona moliyaviy ahvoliga baho berishning
muhim ko‘rsatkichlaridan biri hisoblanadi.
Debitorlik qarzlarining aylanuvchanligi, deganda qarz majburi-
yatlarini undirib olish muddati va ularning aylanish koeffitsiyenti
tushuniladi. Bu bevosita bugungi yuzaga kelgan majburiyatning
necha kundan keyin naqd pulga aylanish darajasini xarakterlaydi.
Debitorlik qarzlarining aylanuvchanligi sotishdan olingan tushumni
debitorlik qarzlarining mavjud summasiga bo‘lish asosida aniqlanadi.
Debitorlik qarzlarining mavjud summasini tahlil etish davrining
kalendar kuniga ko‘paytirish va sotishdan olingan sof tushum summa-
siga bo‘lish asosida debitorlik qarzlarining aylanishlar kuni aniqlanadi.
104-jadval
