504
ko‘rsatkichlarga erishayotgan kompaniyalar ko‘proq dividend to‘lashadi.
Ammo
shunday kompaniyalar borki, ular katta foyda olishlariga qara-
masdan, aksiyadorlarga umuman dividend to‘lashmaydi va olingan
barcha mablag‘larni o‘z ishlab chiqarish quvvatlarini yanada oshirish
maqsadida bizneslariga uzluksiz ravishda investitsiya qiladilar.
Bunday
kompaniyalar bizneslarini yanada kengaytirishlari uchun juda qulay
imkoniyatlarga ega bo‘ladilar va bu imkoniyatlar shundan dalolat
beradiki, ushbu korxonalarning tovar yoki xizmatlari xaridorlar didiga
juda mos. Bu moslik esa korxonaning kelajakda juda katta foyda olishini
ta’minlovchi omil bo‘lib hisoblanadi.
Albatta, bunday kompaniyalar uchun investitsion mablag‘larning
eng maqbul manbayi – bu o‘z xo‘jalik faoliyatlari natijasidan olgan sof
foydalaridir. Bunday hollarda kompaniyaning
direktorlar kengashi
biznesdan hech qanday mablag‘ni dividend sifatida olmaslikka va
aksincha, foydaning hamma qismini biznesga qaytadan investitsiya
qilishga qaror qilishi mumkin. Shuning uchun bunday kompaniyalar
hozirda va yaqin kelajakda umuman dividend to‘lamasliklari mumkin.
Shunga
qaramasdan, bunday kompaniyalarning moliyaviy xo‘jalik
faoliyati bilan yaxshi tanish bo‘lgan investorlar ularning aksiyalarini
sotishga shoshilmaydi. Chunki ular investitsiya qilgan mablag‘lar
hozirda samarali ishlatilmoqda va oxir-oqibatda katta foyda keltirishi
kutilmoqda. Bozorda esa bu korxonalar aksiyalarining narxi tushmaydi,
balki, aksincha, ko‘tarilishi mumkin.
Demak, nazariy jihatdan olganda, kelajakda to‘lanishi
kutilayotgan
dividendlar miqdori aksiyalar bahosini aniqlash uchun asos bo‘la olsada,
amaliyotda faqatgina shu omilni e’tiborga olgan holda aksiyalarning
haqiqiy bozor narxini aniqlab bo‘lmaydi. Shuning uchun amaliyotda
aksiyalarning bozor narxi aksiyadorlar biznesdan dividend sifatida
olishlari mumkin bo‘lgan va shu bilan birgalikda
biznesga qaytadan
investitsiya qilishlari uchun mavjud bo‘lgan sof naqd pul oqimlari
asosida hisoblab topiladi. Aksiyalarning bozor bahosini topishning bu
usuli hozirgi qiymatga keltirilgan kelajakda olinishi kutilayotgan sof pul
oqimlari usuli deb ataladi.
Bu usulga ko‘ra aksiyalar bahosi quyidagi formula orqali topiladi:
(1
)
t
t
C
V
r
»
¥
+t
t
t
=
+
å
Bu yerda:
V
t
– biror-bir aksiyadorlik jamiyati aksiyalarining biror
t sanadagi
bozor bahosi;
505
t
C
»
+t
– korxonaning biznes faoliyati natijasida joriy vaqtdan boshlab
t+τ vaqtgacha har bir hisobot davri davomida olinishi kutilayotgan sof
pul oqimlari;
τ – korxonaning kelajak faoliyati natijasida sof pul oqimlari to‘play
oladigan davrlar soni;
r – aksiyadorlik jamiyatining kapital tannarxi.
Korxonalar aksiyalarining bozor narxini
aniqlashning bu usulini
amaliyotda qo‘llash uchun korxonaning uch-to‘rt yillik tarixiy moliyaviy
hisobotlaridan olingan ma’lumotlar asosida shu korxonaning kelajakda
olishi kutilayotgan sof pul oqimlari hajmini taxminan aniqlash mumkin
bo‘ladi.
