Pul mablag‘larining manbalari va foydalanish yo‘nalishlarini

504
ko‘rsatkichlarga erishayotgan kompaniyalar ko‘proq dividend to‘lashadi. 
Ammo shunday kompaniyalar borki, ular katta foyda olishlariga qara-
masdan, aksiyadorlarga umuman dividend to‘lashmaydi va olingan 
barcha mablag‘larni o‘z ishlab chiqarish quvvatlarini yanada oshirish 
maqsadida bizneslariga uzluksiz ravishda investitsiya qiladilar. Bunday 
kompaniyalar bizneslarini yanada kengaytirishlari uchun juda qulay 
imkoniyatlarga ega bo‘ladilar va bu imkoniyatlar shundan dalolat 
beradiki, ushbu korxonalarning tovar yoki xizmatlari xaridorlar didiga 
juda mos. Bu moslik esa korxonaning kelajakda juda katta foyda olishini 
ta’minlovchi omil bo‘lib hisoblanadi. 
Albatta, bunday kompaniyalar uchun investitsion mablag‘larning 
eng maqbul manbayi – bu o‘z xo‘jalik faoliyatlari natijasidan olgan sof 
foydalaridir. Bunday hollarda kompaniyaning direktorlar kengashi 
biznesdan hech qanday mablag‘ni dividend sifatida olmaslikka va 
aksincha, foydaning hamma qismini biznesga qaytadan investitsiya 
qilishga qaror qilishi mumkin. Shuning uchun bunday kompaniyalar 
hozirda va yaqin kelajakda umuman dividend to‘lamasliklari mumkin. 
Shunga qaramasdan, bunday kompaniyalarning moliyaviy xo‘jalik 
faoliyati bilan yaxshi tanish bo‘lgan investorlar ularning aksiyalarini 
sotishga shoshilmaydi. Chunki ular investitsiya qilgan mablag‘lar 
hozirda samarali ishlatilmoqda va oxir-oqibatda katta foyda keltirishi 
kutilmoqda. Bozorda esa bu korxonalar aksiyalarining narxi tushmaydi, 
balki, aksincha, ko‘tarilishi mumkin. 
Demak, nazariy jihatdan olganda, kelajakda to‘lanishi kutilayotgan 
dividendlar miqdori aksiyalar bahosini aniqlash uchun asos bo‘la olsada, 
amaliyotda faqatgina shu omilni e’tiborga olgan holda aksiyalarning 
haqiqiy bozor narxini aniqlab bo‘lmaydi. Shuning uchun amaliyotda 
aksiyalarning bozor narxi aksiyadorlar biznesdan dividend sifatida 
olishlari mumkin bo‘lgan va shu bilan birgalikda biznesga qaytadan 
investitsiya qilishlari uchun mavjud bo‘lgan sof naqd pul oqimlari 
asosida hisoblab topiladi. Aksiyalarning bozor bahosini topishning bu 
usuli hozirgi qiymatga keltirilgan kelajakda olinishi kutilayotgan sof pul 
oqimlari usuli deb ataladi. 
Bu usulga ko‘ra aksiyalar bahosi quyidagi formula orqali topiladi: 
(1
)
t
t
C
V
r
»
¥
+t
t
t
=
+
å
Bu yerda: 
V
t
– biror-bir aksiyadorlik jamiyati aksiyalarining biror t sanadagi 
bozor bahosi; 

505
t
C
»
+t
– korxonaning biznes faoliyati natijasida joriy vaqtdan boshlab 
t+τ vaqtgacha har bir hisobot davri davomida olinishi kutilayotgan sof 
pul oqimlari; 
τ – korxonaning kelajak faoliyati natijasida sof pul oqimlari to‘play 
oladigan davrlar soni; 
r – aksiyadorlik jamiyatining kapital tannarxi. 
Korxonalar aksiyalarining bozor narxini aniqlashning bu usulini 
amaliyotda qo‘llash uchun korxonaning uch-to‘rt yillik tarixiy moliyaviy 
hisobotlaridan olingan ma’lumotlar asosida shu korxonaning kelajakda 
olishi kutilayotgan sof pul oqimlari hajmini taxminan aniqlash mumkin 
bo‘ladi.

Download 2,53 Mb.