Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti r. R. Ibraimov, D. А. Davronbekov, M. O. Sultonova, E. B. Tashmanov, U. T. Aliyev «simsiz aloqa tizimlari va dasturlari»

136 
Buning hisobiga KAni ko‘rishning minimal burchaklarini 25
o
— 300
o 
gacha oshirish imkoniyati paydo bo‘ladi.
Masalan, ICO tizimida ikkita yo‘ldoshlarning radio ko‘rinishi 
sutkalik vaqtning 95% davomida ta’minlanadi, binobarin KAlardan 
biri 300
o 
dan ortiq burchak ostida ko‘rinadi. Bu esa, o‘z navbatida, 
yaqin zonada tarqalishdagi yo‘qotishlarni (unda daraxtlar, binolar va 
boshqa to‘siqlar bo‘lganida) kompensatsiyalash uchun radioliniyaning 
qo‘shimcha energetik zahirasini kamaytirishga imkon beradi.
 
 
3.5-rasm.
 
Geostatsionar orbitada KAning holatlari nuqtalari 
 
Lekin nogeostatsionar orbital guruhning (OG) joylashish o‘rnini 
aniqlashda tabiy cheklashlarni hisobga olish zarur, bu Yerning magnit 
maydoni qamrab oladigan Van-Allen radiatsion tasmalari deyiladigan 
zarayadlangan 
zarrachalarninng fazoviy 
tasmalari 
hisoblanadi
(3.6-rasm). Yuqori radiatsiyasi birinchi barqaror tasmasi taxminan 
1500 kmda boshlanadi va bir necha minglab kilometrlargacha 
cho‘ziladi, uning “qadami” ekvatorning har ikkala tomoni bo‘yicha 
taxminan 300 kmni tashkil etadi. Ikkinchi tasma shunday yuqori 
intensivlikda 10 ming imp./s ekvatorning har ikkala tomoni bo‘yicha 
taxminan 500 kmni qamrab olish bilan 13 dan 19 ming km gacha 
balandliklarda joylashadi. 
O‘rtacha balandlikli sun’iy yo‘ldoshlar trassasi Van-Allen 
birinchi va ikkinchi tasmalari orasidan, ya’ni 5 dan 15 ming kmgacha 
balandlikda o‘tadi. Har bir KAning xizmat ko‘rsatish zonasi 
geostatsionar xizmat ko‘rsatish zonasidan sezilarli kichik, shuning 
uchun Yer sharining va kemalar qatnaydigan akvatoriyalarning eng 
ko‘p aholili hududlarini bir martalik qoplash bilan global qamrab 
olish uchun 8-12 ta sun’iy yo‘ldoshlardan OGni yaratish zarur. 

137 
O‘rtacha balandlikli sun’iy yo‘ldoshlar orqali aloqada signalning 
yig‘indi kechikishi 130 msdan ortiq bo‘lmagan vaqtni tashkil etadi, bu 
ularni radiotelefon aloqasi uchun ishlatishga imkon beradi. 
Shunday 
qilib, 
o‘rtacha balandlikli sun’iy yo‘ldoshlar 
geostatsionar sun’iy yo‘ldoshlardan energetik ko‘rsatkichlar bo‘yicha 
yutadi, lekin ularga KAni yer stansiyalarining radio ko‘rinish zonasida 
bo‘lishi davomiyligi (1,5—2 soat) bo‘yicha yutqazadi. 
3.6-rasm. Van-Allen zonalaridagi radiatsiya darajalari: GN – 
geografik shimol; MN – magnit shimol; R/Rz – nisbiy masofa, bu 
yerda R
yer
= 6371 km (Yer radiusi), R – balandlik 

Download 3,49 Mb.