|
MühaziRƏ 1 Məmulatın istehsal və texnoloji proseslər anlayışı
|
| bet | 9/33 | | Sana | 27.12.2023 | | Hajmi | 1,26 Mb. | | #128586 |
Bog'liq C fakepathMühazir Ədədi vaxtın strukturu
Ədədi vaxt düsturla təyin edilir:
təd = tə + tk + tx + tş.ə, (3.2)
burada tə - əsas vaxtdır; tk - köməkçi vaxtdır; tx - iş yerinin xidməti vaxtıdır; tş.ə-insanın şəxsi ehtiyaclarına və yorucu işlərin görülməsində əlavə istirahət vaxtdır.
Əsas vaxt - əmək obyektinin vəziyyətinin dəyişdirilməsinə və sonradan müəyyənləşdirilməsinə sərf olunan iş vaxtının bir hissəsidir. Başqa sözlə, bu məhsulun mexaniki emal edilməsi, yığılması və ya nəzarət vaxtıdır.
Əsas vaxt maşın, maşın-əl və əl ola bilər. Maşın vaxtı -maşın və ya mexanizmin fəhlənin iştirakı olmadan işi yerinə yetirdiyi vaxtdır. Məsələn, kəsici alətin avtomatik verişi vaxtı metalkəsən dəzgahda detalın emalı vaxtıdır. Əl əməyindən (fəhlənin) istifadəylə dəzgahda işin yerinə yetirilməsi maşın-əl vaxtı adlanır. Məsələn, burğunun əl ilə verişi burğu dəzgahında burğulama vaxtı. Maşınların və mexanizmlərin tətbiqi olmadan işin yerinə yetirilmə zamanı əl vaxtı adlanır. Metalkəsən dəzgahlarda iş vaxtı hər texnoloji keçidi üçün əsas maşın vaxtı aşağıdakı düsturla müəyyən edilir:
tə =l · i/s, (3.3)
harada l - emal edilən səthin hesabı uzunluğu; i - işçi gedişlərin sayıdır; s – alətin bir dəqiqədəki verişi.
Alətin əl ilə işləyəndə səthdə yonqarların alınması olmadan emalın hesabı uzunluğu belə təyin edilir
l = le + lg + lqk, (3.4)
harada le - veriş istiqamətində emal edilən səthin uzunluğudur; lg - alətin kəsmə uzunluğudur; lqk - alətin enişinin uzunluğudur.
Alət əl ilə işləyəndə səthdə yonqarların alınması ilə emalın hesabı uzunluğuna, yonqarların alınması vaxtı işçi gedişlərin ümumi uzunluğu əlavə edilir lüm. Onda
l = le + lg + lqk + lüm , (3.5)
Ölçünün avtomatik alınma üsulunda zərbənin qarşısını almaq üçün alətin yaxınlaşma məsafəsini lp yolunu da nəzərə almaq lazım gəlir. Bu halda
l = le + lg + lqk + lp, (3.6)
Yuxarıdakı düsturlar bütün növ dəzgahlar üçün ümumidir. Bununla belə, müəyyən bir dəzgahın növü və iş növü üçün bəzi xüsusiyyətlər ola bilər. Xüsusi halda, düzyonuş vaxtı emalın hesabı uzunluğunun təyini üçün sxemlər və burğulama şəkil 3.1-də təqdim edilmişdir.
Şəkil 3.1. Emalın hesabı uzunluğunun təyini üçün sxemlər: a) yonulma vaxtı; b) burğulama vaxtı
Köməkçi vaxt - əməyin vəziyyətinin dəyişməsini və sonradan təyin olunmasını təmin etmək üçün lazım olan köməkçi hərəkətlərin yerinə yetirilməsinə sərf olunan hissəsidir. Köməkçi vaxta emal üçün pəstahın dəzgahda yerləşdirilməsi, emaldan sonra onun açılması, çıxarılması, dəzgahın idarə edilməsinə sərf olunan vaxtlar, texnoloji keçid həyata keçirərkən onu qurmaq, hissəni ölçmək və aləti dəyişmək vaxtı daxildir.
Köməkçi vaxt həmçinin maşın, maşın-əl və əl ola bilər. Əgər pəstahın emalı zamanı köməkçi vaxt tələb edən işlər yerinə yetirilirsə, o zaman köməkçi vaxt əsas vaxtla üst-üstə düşür və üst-üstə düşən köməkçi vaxt adlanır. Köməkçi vaxt ədədi vaxtının 35%-ni təşkil edə bilər.
Operativ vaxt ədədi vaxtın əsas hissəsini təşkil edir, əsas və köməkçi vaxtın cəminə bərabərdir: top = tə+tk.
İş yerinin xidməti vaxtı - bu, ədədi vaxtın bir hissəsi olub, texnoloji avadanlığın işlək vəziyyətdə saxlanması, onlara və iş yerində qulluq üçün sərf olunan vaxta deyilir. Bu vaxt operativ vaxtının faizi kimi müəyyən edilir və iş şəraitindən asılı olaraq onun 10%-ə qədərini təşkil edir. Bu vaxt adətən texniki xidmət və təşkilatı xidmət vaxtlarına bölünür.
Texniki xidmətin vaxtı- icraçrının obyekti texniki xidmətə hazırlamağa və texniki xidmət qurtardıqdan sonra obyekt hissələrinin ilkin vəziyyətinin bərpa olunmasına sərf etdiyi vaxtdır. Texniki xidmət vaxtı kütləşmiş aləti dəyişdirməyə, dəzgahın cari sazlanmasına və alətin tənzimlənməsinə sərf olunur.
Şəxsi təlabat vaxt - insanın şəxsi tələbatları və yorucu iş zamanı əlavə istirahət üçün sərf etdiyi vaxtın bir hissəsidir. Mexaniki sexləri üçün bu müddət operativ vaxtının faizi kimi müəyyən edilir və 2,5%-ə çatır.
İşdə fasilələrə vaxt texnologiyanın xüsusiyyətlərinə və istehsal prosesinin təşkilinə uyğun olaraq ayrıca müəyyən edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, nahar fasiləsi vaxtın normasına daxil olmur.
Hazırlama-tamamlama vaxtı- işçinin özünün və iş yerinin müəyyən bir texnoloji əməliyyatın aparılması üçün hazırlanmasına və iş növbəsi qurtardıqdan sonra yığışdırılmasına sərf edilən vaxtdır. Əməliyyatı yerinə yetirmək üçün sərf olunan vaxt iki hissədən ibarətdir:
hazırlama-tamamlama vaxtını;
ədədi- vaxtı.
tht = tə+thb/n,
burada tht - hazırlama-tamamlama vaxtı; n - dəstədəki məmulların sayı.
Ədədi vaxt-əməliyyatın texnoloji dövrünün bir iş yerində eyni zamanda hazırlanan yaxud təmir olunan məmulların sayına nisbəti ilə təyin olunan vaxt intervalıdır.
tк=tən+ thb.
Hazırlama-tamamlama vaxtı bir dəstə detalı hazırlamaq, yaxud yığma vahidini yığmaq üçün fəhlənin cizgi və texnoloji proseslə tanış olmasına, iş yeri, dəzgah, tərtibat və alətin işə hazırlanmasına, dəzgahın sazlanmasına, iş qurtardıqdan sonra tərtibat və alətin dəzgahdan çıxarılmasına, bunların və cizginin təhvil verilməsinə sərf olunan vaxtlardan ibarətdir.
|
| |
