3. “Elektron hukumat” tizimini rivojlantirishning me’yoriy-huquqiy
asoslari
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari ijtimoiy va iqtisodiy sohalarni
rivojlantirishning asosiy omillaridan biri xisoblanadi. Ayniqsa, davlat
boshqaruviga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy qilish
O’zbekistonning istiqboldagi taraqqiyotini belgilashda muhim ahamiyat kasb
etmoqda.
Mamlakatimizda milliy axborot tizimini shakllantirish, iqtisodiyot va
jamiyat faoliyatining barcha sohalarida zamonaviy axborot texnologiyalari hamda
telekommunikatsiya vositalaridan foydalanish ko’lamini kengaytirish, elektron
xukumatini shakllantirish borasida tizimli islohotlar amalga oshirilmoqda.
Elektron xukumatni shakllantirishning xuquqiy asoslarini mustaxkamlash
maqsadida
"Axborot
olish
kafolatlari
va
erkinligi
to’g’risida”gi,
"Telekommunikatsiyalar
to’g’risida”gi,
"Axborotlashtirish
to’g’risida”gi,
"Elektron raqamli imzo to’g’risida”gi, "Elektron xujjat aylanishi to’g’risida”gi,
"Elektron to’lovlar to’g’risida”gi, "Elektron tijorat to’g’risida”gi, "Davlat
xokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligi to’g’risida”gi qonunlar
qabul qilindi.
2013 yil 1 iyulda joriy qilingan Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali
orqali qanchadan-qancha aholining uzog’ini yaqin, og’irini engil qiluvchi 267
36
dan ortiq interaktiv davlat xizmatlari elektron shaklda ko’rsatila boshlandi. Ushbu
xizmatlar ahamiyatini o’tgan davr mobaynida foydalanuvchilar tomonidan
portalga 564 ming murojaat qilinganidan ham ko’rishimiz mumkin.
Ta’lim, bank-moliya, bojxona, soliq va sud-xuquq tizimlarida zamonaviy
axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining joriy qilinishi bugungi kunda
yuqori samara bermoqda.
Elektron xukumat ishtirokchilarining munosabatlarini tartibga soluvchi
qonunchilik, davlat xizmatlarini sifatli ko’rsatilishiga xizmat qiluvchi
markazlashgan ma’lumot bazalarini to’liq shakllantirish, davlat organlarining o’z
ishida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini etarli darajada joriy
qilish, aholi va tadbirkorlarga davlat xizmatlarini ko’rsatishda "bir darcha”
tamoyilidan to’liq foydalanishdagi muammolarni bartaraf etish uchun "Elektron
xukumat to’g’risida”gi O’zbekistan Respublikasi Qonuni qabul qilindi.
Mazkur Qonunning asosiy maqsadi davlat xizmatlarini ko’rsatishda aholi
va tadbirkorlar manfaatlarini ko’zlash, ularga keng qulayliklar yaratish, ularning
vaqtlarini tejash, bexuda ovoragarchiliklar va ortiqcha sarf-xarajatlarni
kamaytirish, davlat organlari faoliyati samaradorligini oshirishdan iborat. Qonun
elektron davlat xizmatlarini ko’rsatishda, shu jumladan, idoralararo elektron
xamkorlik doirasida davlat organlarining yuridik va jismoniy shaxslar bilan
o’zaro munosabatlarini tartibga soladi.
Qonun 5 ta bob va 34 ta moddadan iborat. Qonunda uning maqsadi va
vazifalari, asosiy tushunchalari, elektron xukumatning asosiy printsiplari, uning
ishini tashkillashtirish, elektron davlat xizmatlarini ko’rsatishga qo’yiladigan
talablarga oid normalar belgilangan. Shuningdek, Qonunda elektron xukumat
infratuzilmasi, bu sohadagi davlat boshqaruvi, davlat organlarining elektron
xukumat doirasidagi o’zaro xamkorligiga oid munosabatlar tartibga solingan.
Elektron xukumat, davlat xizmati, idoralararo elektron xamkorlik qilish,
elektron davlat xizmati, elektron davlat xizmatining reglamenti, elektron
xukumatning yagona identifikatorlari kabi tushunchalar qonunchilikka ilk bor
kiritilmoqda va ularga tegishli ta’rif berilmoqda. Qonunda elektron xukumat
tizimining asosiy printsiplari mustaxkamlangan. Davlat organlari faoliyatining
ochiqligi va shaffofligi, elektron davlat xizmatlaridan ariza beruvchilarning teng
ravishda foydalanishi, "bir darcha” printsipi bo’yicha elektron davlat xizmatlarini
ko’rsatish, axborot xavfsizligini ta’minlash kabi printsiplar shular jumlasidandir.
Qonunda elektron xukumat sohasini davlat tomonidan tartibga solish
normalari belgilangan. Unga ko’ra, Vazirlar Mahkamasiga elektron xukumat
soxasidagi yagona davlat siyosati amalga oshirilishini ta’minlash, ushbu soxadagi
davlat dasturlarini tasdiqlash va ijrosini nazorat qilish vazifalari yuklangan.
Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi elektron
37
xukumat soxasidagi vakolatli organ sifatida elektron xukumat printsiplariga
muvofiq elektron xukumat soxasidagi yagona davlat siyosatini amalga oshiradi.
Davlat organlarining elektron Xukumat soxasidagi faoliyatini muvofiqlashtiradi.
Davlat organlari esa elektron xukumat soxasida yagona davlat siyosatini amalga
oshirishda ishtirok etadilar, axborot resurslari va tizimlarini, shuningdek, elektron
davlat xizmatlarini joriy qilish, rivojlantirish va integratsiyalashuvini ta’minlaydi.
Qonunga muvofiq foydalanuvchilar davlat organlari faoliyati to’g’risida
axborot olishlari yoki ularga interaktiv davlat xizmatlari ko’rsatilishi mumkin.
Qonunda ushbu elektron davlat xizmatlari turlariga talablar, ulardan foydalanish
uchun so’rovlar yuborish tartibi, foydalanuvchilarning xuquqlari belgilab
berilgan.
Qonunda belgilanganidek, axborot davlat xizmati aholining axborotga
bo’lgan extiyojlarini qanoatlantirishga qaratilgan bo’lib, bunda davlat organlari
o’z faoliyatlari to’g’risidagi ma’lumotlarni keng jamoatchilikka etkazib boradi.
Interaktiv davlat xizmatining joriy qilinishi esa, aholi va davlat organlari
o’rtasidagi ikki tomonlama xamkorlik sifatining oshishiga xizmat qiladi.
Shu bilan birga, Qonunda elektron davlat xizmatlarining sifatini baxolash
tartibi hamda baholash natijalarini xisobga olgan holda davlat organlarining
elektron davlat xizmatlarining sifatini oshirish choralarini ko’rish uchun
majburligi belgilangan. Bu esa davlat xizmatlarini ko’rsatish tartibini muntazam
takomillashtirish printsipiga mos keladi
Qonunning ko’chga kirishi orqali quyidagi natijalarga erishiladi:
Birinchidan, mamlakatimizda "Elektron xukumat” tizimini joriy etish va
rivojlantirishning qonuniy asoslari yaratilib, ushbu tizimni shakllantirish,
to’laqonli ishlashini ta’minlash va tizimli rivojlantirishga zamin yaratiladi;
Ikkinchidan,
mamlakatimizda
demokratik
isloxotlarni
yanada
chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish kontseptsiyasida belgilab
berilgan demokratik bozor isloxotlarini yanada chuqurlashtirish ortiqcha
ruxsatnoma va ruxsat berish tartib-qoidalarining yangi turlari kiritilishini qonun
bilan taqiqlash, tadbirkorlik faoliyati erkinligini kafolatlash kabi vazifalar ijrosi
ta’minlanishiga asos bo’ladi;
Uchinchidan, davlat xokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining
samaradorligi, jumladan boshqaruv va ma’muriy ish unumdorligi oshib, ularning
jamiyat oldidagi xisobdorligi, ochiqligi ta’minlanadi. Pirovardida xalqning davlat
organlariga ishonchi yanada ortadi.
To’rtinchidan, aholi va tadbirkorlik sub’ektlari uchun davlat xizmatlari
sifati va ulardan foydalanish qulayliklari oshadi. Binobarin, davlat organlari
faoliyatiga innovatsiya g’oyalari izchil joriy qilinadi, biznes soxasi, xujjat
aylanish mexanizmlari takomillashtiriladi, fuqarolarga uyi yoki ish xonasidan
38
turib elektron shaklda murojaat qilish, ma’lumotnoma va boshqa xujjatlarni olish
yoki tadbirkorlik faoliyatini tashkil qilish imkoniyatini beradigan interaktiv
xizmatlar ko’rsatilishini ta’minlaydi.
"Elektron xukumat to’g’risida”gi Qonunning kuchga kirishi yuqorida sanab
o’tilgan natijalar bilan birgalikda mamlakatimizda demokratik isloxotlarni yanada
chuqurlashtirish, ishbilarmonlik muhitini yaxshilash yo’li bilan chet el
investorlarini jalb qilishga, xalq farovonligini, yurt ravnaqini yanada oshirishga,
mamlakatimizda barqkapop iqtisodiy o’sish sur’atlarini ta’minlashga xizmat
qiladi hamda xududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish uchun muhim ahamiyat
kasb etadi.
|
