29
Elektron hukumat tizimining mamlakatda muvaffaqiyatli amalga
oshirilganligini quyidagi 4 ta maqsadlarning bajarilganligi asosida baho berish
mumkin:
-
Onlayn hukumat xizmati
-
Qog’ozsiz hukumat
-
Bilimga asoslangan hukumat
-
Shaffof hukumat
Ushbu to’rtta maqsadlarga erishish uchun elektron hukumat tizimi
hukumatning bir necha darajalarida tashkillashtirilgan bo’lishi lozim.
Hukumat
boshqaruvining har bir darajasida bajariladigan 3 ta asosiy vazifalar mavjud: (1)
innovatsion fuqaro xizmatlari (G2C); (2) innovatsion biznes xizmatlari (G2B);
(3) innovatsion hukumat ichidagi ishlari (G2G, G2E). Elektron hukumatining bir
necha qirralari mavjud va foydalanuvchilar va ularning o’zaro munosabatlari
asosida quyidagicha xarakterlanadi.
-
Davlat
fuqarolarga (G2C) fuqarolar turli ma’lumotlar, xizmatlar va
boshqa imkoniyatlar bilan ta’minlanadilar.
-
Davlat
biznesga (G2B) hukumat va biznes o’rtasidagi munosabatlar va
o’zaro bir qator aloqalarni ta’minlaydi.
-
Davlat
davlatga (G2G) davlat ichida yoki davlat idoralari o’rtasidagi turli
axborotlarni almashish va hamkorlikni qo’llab-quvvatlashni ta’minlash.
-
Davlat
xodimlarga (G2E) ichki jarayonlarini soddalashtirish va fuqarolik
xizmati, davlat va uning xodimlari o’rtasidagi aloqa boshqaruvini osonlashtirish
orqali unumdorligini oshiradi.
Fuqarolar bilan o’zaro munosabati nuqtai nazaridan va ko’rsatilayotgan
xizmatlar ko’rinishi jihatidan elektron hukumat tizimi xizmatlarini ko’rsatish
bo’yicha mantiqan ikki qismga ajratilishi mumkin: ofis-oldi va ofis-orqasi.
Elektron hukumat tizimi turli xizmatlarni ko’rsatishning ofis-oldi ko’rinishida
xizmatlarni etkazib berish, axborot va xizmatlarini etkazib beruvchilarni ko’rishi,
davlat bilan fuqaro va biznes o’zaro munosabatlarini ko’rish va boshqarishni
anglatadi. G2B hukumat va biznes o’rtasida turli operatsiyalarni o’z ichiga oladi,
G2C esa, fuqarolarga axborot tarqatishni va davlat xizmatlarini
etkazib berishni
o’z ichiga oladi. AKT asosida faollashtirilgan G2C xizmatlar hukumat tomonidan
axborot almashish tizimi va fuqarolar uchun bir-oyna onlayn portali orqali
axborot va boshqa xizmatlardan foydalanish uchun imkoniyat yaratuvchi ilovalar
orqali etkazib beradi. Bunday portal fuqarolar uchun quyidagi xizmatlarni taqdim
etishi mumkin:
-
Turli ruxsatnomalar/litsenziyalar va sertifikatlar berish;
-
Qonun/ma’muriy
ogohlantirishlar va tegishli qonunlar haqidagi
ma’lumotlar bilan ta’minlash;
30
-
To’lov xizmatlari, soliqlarni qaytarish va ijtimoiy kommunal to’lovlar;
-
Elektron
maslahat, elektron muxokama, elektron saylov orqali davlat
ishlarida ishtirok etish imkoniyatlarini berish.
Fuqaroga yo’naltirilgan portalni va jamoat ma’lumotlarini almashish
tizimini, jamoatni boshqarish,
yashovchilarni xisobga olish, ko’chmas mulk
xisobi, avtomashinalarni ro’yxatga olish, soliq va sug’urtalar kabi ma’lumotlarni
o’z ichiga olgan asosiy ma’lumotlar bazasini yaratish va ularni bir-biriga
bog’lash ishlarini amalga oshirish.
Elektron G2B xizmatlar korporativ fuqarolik ma’muriy ishlar, sanoat
axborot ta’minlanishi va turli soliq va davlat to’lovlari uchun xaridlar, taklif va
mukofotlar, to’lov xizmatlar, elektron operatsiya xizmatlarini o’z ichiga oladi.
Boshqa xizmatlardan farqli, quyidagi AKT ilovalar samarali elektron G2B
xizmatini etkazib berish uchun talab etiladi:
-
Integratsiyalashgan elektron xaridlar tizimida ro’yxatga olish, tender,
shartnoma va barcha xaridlari bilan bog’liq
jarayonlar, yagona-oyna davlat
xaridlari tizimi orqali amalga oshiriladi.
-
Elektron bojxona tizimi - import va eksport jarayonlaridagi bojxona
boshqaruvini qog’ozsiz amalga oshirish hamda bojxona tomonidan noqonuniy
xizmatlarni ko’rsatishga qarshi vosita deb belgilab beradigan tizim.
-
Elektron savdo tizimi tovarlar va xizmatlar savdosini qo’llab-quvvatlovchi
onlayn tizim.
Ofis-orti xizmatlari. Asosan xukumat asosiy jarayonlarini,
jamoatchilik
uchun ko’rinmasligi va bir davlatning ichki jarayonlarini o’z ichiga oladi.
Davlatlarda elektron hukumatni amalga oshirish bir necha ofis-orti tizimlari
islohotlari bilan hamohang ravishda olib borilishi lozim. Elektron hukumatda
bunday islohotlar elektron hukumat tizimi muvaffaqiyatli bo’lishi uchun zarur
omillar xisoblanadi.
Elektron G2G ichki xizmatlarni etkazib berish jarayonlarini soddalashtirish
va samaradorlikni oshirish uchun xizmat qiladi. Mos ravishda AKTdan
foydalanish orqali davlat ish jarayonlari quyidagi natijalarga ega bo’lishi kutiladi:
-
Markaziy va maxalliy davlat tashkilotlari
xisobot tizimlarining
bog’langanligi tizimning to’g’ri va aniq ravishda so’rovlarni qabul qilishiga olib
keladi;
-
Ma’lumotlar bazasidagi ma’lumotlarning alamashishi xizmat ko’rsatuvchi
tizim samaradorligini oshishiga sababchi bo’ladi;
-
Davlat organlari orasidagi g’oya va resurslarni o’zaro ishlatish;
-
Onlayn hamkorlik tizimi orqali qaror qabul qilishda hamkorlik qilish.
Davlat idoralarida hujjat aylanishini elektronlashtirish va hukumatning
qog’ozsiz amaliyotlar tomon harakati G2Gning asosiy tashabbusi xisoblanadi.
31
Elektron xujjat almashinuvini kiritish ma’lumortlarni tezroq, ko’proq, samarali,
xavfsiz va ishonchli boshqaruvi asosida amallarni bajarishga olib kelishi
kutilmoqda. Quyida Koreya Respublikasida G2G xizmatlariga misol keltirish
mumkin.
Integratsiyalashgan milliy moliya axborot tizimi:
Turli
davlat idoralarida
real vaqtda boshqariluvchi moliya soxasiga tegishli bo’lgan tizimlar bir-biriga
o’zaro bog’lash orqali tashkil qilingan. Ta’kidlash joizki avval ushbu tizimlar
alohida bo’lgan.
Mahalliy elektron hukumat axborot tizimi:
