67
kanalining zararlaninshdan yuqori zimoyalanganligi, ma’lumot
uzatishning
yuqori tezligi jixatilarini xisobga olib ishlab chiqarish qurilmalarida ma’lumotlar
al’mashinishda qo’llaniladi.
ZigBee texnologiyasi ko’p sonli batareya asosida ishlaydigan simsiz aloqa
datchiklaridan ma’lumot yig’ish uchun juda mos keladi. Kichkina ZigBee moduli
yuzlab datchiklardan iborat markaziy tarmoqqa birlashtirilgan xalqa asosida
ma’lumot almashinish vositasiga ega tarmoq yaratish imkonini beradi. ZigBee
transiverlari Texas Instruments kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarish
avtomatikasi tizimlarini yaratish uchun ishlatiladi.
Ma’lumotlarni uzatish vositalari sifatida simsiz aloqa (radio, GSM/GPRS,
WLAN) va simli aloqa (telefon tarmog’i, ISDN, xDSL, kompyuter tormog’i)
tormoqlari (elektrik yoki optik tolali) mavjud. Bu tizimlarda ma’lumot ma’lumot
o’tkazish uchun quyidagi protokollari ishlatiladi RS-232, RS-485, TCP/IP,
Ethernet.
Ma’lumotlar uzatish muhiti sifatida simli (radio, GSM/GPRS,
WLAN),va(telefon, ISDN, xDSL, kompyuter) simsiz tarmoqlardan foydalaniladi.
Telemetri tizimlarida ma`lumotlar uzatish uchun quyidagi protokollardan
foydalanish mumkin RS-232, RS-485, TCP/IP, Ethernet.
Ethernet – bugungi kunda eng keng tarqalgan
lokal tarmoq standarti
hisoblanadi. Xozirgi vaqtda Ethernet protokollari asosida ishlaydigan tarmoqlar
soni 5 milliondan ortiq va Ethernet tarmoq adapteri o’rnatilgan kompyuterlar soni
50 millindan ortiq. Ethernet texnologiyasining eng keng tarqalgan standarti
l0Base-T, l00Base-T bo’lib bu tarmoqda ma’lumotlarni uzatish muxiti sifatida
ikkita ekranlanmagan o’ralma juftlik (Unshielded Twisted Pair, UTP) kabeli
ishlatiladi. 3-inchi kategoriyali ko’p juftli (2 ta, 4 ta juftli)
UTP kabeli telefon
appratlarini ulash uchun ham ishlatiladi.
FDDI texnologiyasini (Fiber Distributed Data Interface –ma’lumotlarni
optik tolali kanallar orqali uzatuvchi taqsimlangan interfeys) ma’lumotlarni
uzatish muxiti sifatida optik tolali kabel qo’llanilgan birinchi lokal kompyuter
tarmog’i texnologiyasidir. Kadrlarni uzatish tezligi 100 Mbit/sek. Tarmoq 100
km gacha uzunlikka ega bo’lgan ikkita optik tolali halqalardan iborat bo’lishi
mumkin (hammasi bo’lib 200 km uzunlikdagi optik tolali kabel). Halqalarga
ulanishi mumkin bo’lgan stantsiyalarning maksimal soni – 500 taga teng.
Stantsiyalar orasidagi maksimal masofa 2 km dan oshmasligi kerak. Bu
texnologiyada 5 kategoriyali ekranlanmagan o’ralma juftlik kabeli (UTP) ham
ishlatiladi, uning maksimal uzunligi 100 m gacha bo’lishi mumkin.
Katta xajmdagi ma’lumotlarni uzatish uchun masalan vidioma’lumotlarni,
telemetriya tizimlarida Wi-Fi va WiMax tizimlari ishlatiladi.
68
WLAN (simsiz aloqa tarmog’i) – ishlash radiusi 100 m gacha. Bu tarmoq
asosida binolagi guruppavoy resurslarga simsiz murajat qilish imkonini beradi
masalan universitet kampusida va boshqa tashkilotlarda. Odatda bu tarmoq
korxonalarda simli tarmoqlarning davomi sifatida ishlatiladi.
Kichkina
korxonalarda WLAN to’liq simli lokal tarmoqning o’rniga ishlatiladi. WLAN
ning asosiy atandarti – 802.11.
WWAN (keng simsiz aloqa tarmog’i) – simsiz aloqa vositasi, Internet va
korxona
tarmoqlaridan
mobil
foydalanuvchilarga
foydalnish
imkonini
ta’minlaydi. Etakchi standartga ega emas, lekin GPRS texnologiyasi Evrope va
AQSh da keng qo’llaniladi.
Tarmoq texnologiyalarining rivojlanish bosqichlariga nazar tashlasak
bugungi kunda simsiz aloqa tarmog’i Wi-Fi bir muncha afzalliklarga ega
jumladan mobillilik, o’rnatish va ishlatilishining oddiyligi va boshqalar. Wi-Fi
802.11 simsiz aloqa tarmog’i oylasi standarti asosida 1997 yil ishlab chiqarilgan.
Wi-Fi texnologiyasi simsiz lokal kompyuter tarmog’ini
tashkil qilish va
internetdan yuqori darajadi foydalanish uchun ishlatiladi.
