|
Mundarija: kirish
|
| bet | 5/8 | | Sana | 18.05.2024 | | Hajmi | 0,78 Mb. | | #242739 |
Bog'liq Adurasulov Fazliddin2.2 Taklif elastikligi
Taklifning narx elastikligi va uning aniqlovchilari
Taklif qonuni shuni ko’rsatadiki, yuqori narx taklif miqdorini oshiradi. Taklifning narx elastikligi narxdagi o’zgarishga qancha taklif miqdori o’zgarishini ifodalaydi. Agar taklif narx o’zgarishiga sezilarli darajada javob qaytarsa, tovar taklifi elastik deyiladi. Agar taklif narx o’zgarishiga biroz javob qaytarsa, tovar taklifi noelastik deyiladi.
Taklifning narx elastikligi ishlab chiqaruvchilarning ishlab chiqargan tovarlar miqdori o’zgarishiga bog’liq. Masalan, sohil bo’yi yerlari noelastik taklifga ega, chunki ularni ko’proq ishlab chiqarish deyarli imkonsizdir. Bunga zid holda, kitob, mashina va televizor kabi tovarlar elastik taklifga ega, chunki ularni ishlab chiqaruvchi firmalar yuqori narxlarga javoban o’z faoliyatlarini uzoqroq davom ettirishadi.
Ko’plab bozorlarda, taklifning narx egiluvchanligining asosiy aniqlovchisi vaqtdir. Taklif qisqa muddatdan ko’ra uzoq muddatda elastikroq bo’ladi. Qisqa muddat mobaynida, korxonalar ishlab chiqarish ko’lamini birdaniga oshira olmaydilar. Demak, qisqa muddatda, taklif miqdori narxning o’zgarishiga kamroq javob qaytaradi. Bunga zid holda, uzoq muddatda yangi zavodlar qurishi yoki eskilarini yopishi mumkin. Bundan tashqari bozorga yangi korxonalar kirishi va eskilari tugatilishi mumkin. Demak, uzoq muddatda taklif miqdori narx o’zgarishiga sezilarli javob qaytaradi.
Taklifning narx elastikligini hisoblash
Biz taklifning narx elastikligi haqida boshlang’ich ma’lumotga ega bo’ldik, endi chuqurroq yondashamiz. Taklifning narx elastikligi taklif miqdorining foizdagi o’zgarishini narxning foizdagi o’zgarishiga nisbati shaklida hisoblanadi.
Misol uchun, faraz qiling 1 qadoq sut narxi 2.85$ dan 3.15$ ga ko’tarilishi sutchi fermerlarning mahsuloti ko’payishiga sabab bo’ladi, oyiga 9000 qadoqdan 11000 ga qadoqqa. Narxning foizdagi o’zgarishi = (3.15-2.85)/((2.85+3.15)/2)* 100=10% Taklifning foizdagi o’zgarishi=(11000-9000)/((11000+9000)/2)*100=20%.
Bu vaziyatda taklifning narx elastikligi = 20% / 20% = 2ga teng. Bu ko’rsatkich taklif miqdori narxga nisbatan 2 marta o’zgarganini bildiradi.
Taklif egri chizigining turlari
Taklifning narx elastikligi narxga taklif miqdorining mazmunini ifodalagani sababli bu taklif egri chizig’ining ko’rinishida aks etadi. 4.5-rasmda 5-holatni korsatadi. A panelda korsatilgandek, chetdagi 0 elastiklikda taklif butunlay noelastikdir va taklif egri chizigi esa vertical. Bu holatda, taminlangan miqdor narxdan qatiy nazar bir xil. Elastiklik o’sganda , taklif egri chizigi tekislanib boradi, qaysiki, shuni korsatadiki, taminlangan miqdor narxda o’zgarishiga ko’proq masuldir. Qarshisidagi chetda, e panelda korsatilgandek, taklif butunlay elastic. Bu taklifning narx elastikligi cheksizlikka intilganda va taklif egri chizigi gorizantal bolganda sodir boladi. Narxdagi bir oz o’zgarish miqdorning katta ko’lamda o’zgarishiga olib keladi.
Taklifning narx elastikligi taklif egri chizig’ining tik yoki yotiq bo’lishini belgilab beradi. E’tibor berish kerakki, barcha foiz o’zgarishlari o’rta nuqta usulidan foydalanilgan holda hisoblaniladi.
Bazi bozorlarda taklif elastikligi bir xil bo’lmaydi va taklif chizig’I bo’yicha farq qiladi. 6-shakl mahsulot uchun cheklangan miqdorga ega bo’lgan zavodlarga firmalarning sanoat uchun maxsus holatini ko’rsatadi. Taklif qilinayotgan qiymatning past darajasi uchun taklif elastikligi baland va bubunga mos ravishda firmalar narx o’zgarishi bilan javob beradi. Bu holatda firmalar foydalanilmayotgan tovarlar uchun qiymatni belgilaydi. Masalan foydalanilmayotgan o’simlik va jihozlar Butun kun va kunning qismi mobaynida. Bu foydalanilmayotgan miqdordan foydalanila boshlaganda narxdagi kichik o’sish firma uchun foydali bo’ladi. Bir miqdor to’liq foydalanib bo’lingachqo’shimcha mahsulot birligini oshirish yangi o’simliklar yetishtirishni talab qiladi. Bu qo’shimcha harajatlarni tajribadan o’tkazishga firmani ko’ndirish uchun narx katta miqdorda o’sishi zarur va shuningek taklif deyarli elastik bo’lmasligi zarur. 3.6- rasm bu voqeaning raqamli misolini namoyish etadi. Narx 3$dan 4 $ ga oshganda (o’rtanuqta metodiga ko’ra 29% o’sish), taklif qilinadigan miqdor 100 dan 200 ga o’shadi(67% o’sish). Taklif qilinadigan miqdor ko’proq nisbatda o’zgarganligi uchun, taklif chizig’i 1ga qaraganga ko’proq elastik. Farqlash uchun narx 12$ dan 15$ga o’sganda (22 foiz o’sish), taklif qilinadigan miqdor 500 dan 525ga o’sadi(5 % o’sish). Bu holatda taklif qilinadigan narxga qaraganda kamroq nisbatda ko’chadi, shuningdek elastiklik 1 ga nisbatan kamroq.
|
| |
