|
-rasm. Yarim otkazgichda tok va qarshilikning berilayotgan kuchlanishga bogliqlik grafigi
|
| bet | 5/20 | | Sana | 15.07.2024 | | Hajmi | 2,12 Mb. | | #267675 |
Bog'liq mustaqil ish (no41)7-rasm. Yarim otkazgichda tok va qarshilikning berilayotgan kuchlanishga bogliqlik grafigi
Kuchlanishni +U dan U ga ozgartirganda tok yarim otkazgichda teskari yonalishda harakatlanadi va 7-rasmda korsatilgan qonun boyicha ozgaradi. Demak, yarim otkazgich simmetrik bolgan voltamper xarakteristikasiga ega ekan.
8-rasm. Yarim otkazgichning simmetrik volt-amper xarakteristikasi
Agar ikkita bir-biri bilan zich kontakt holatida joylashgan yarim otkazgichlarni olib, ularning biri ptipidagi, ikkinchisi esa n-tipidagi elektr otkazuvchanlikka ega bolishsa, bu paytda ular nosimmetrik voltamper xarakteristikasiga ega bolishadi (8-rasm).Toklar bir yonalish boyicha xarakatlanganda ushbu ikkita yarim
otkazgichlar tizimi juda kichik qarshilikka ega boladi, teskari yonalishda harakatlanganda esa qarshilikning yuqori bolishi kuzatiladi. Turli xil tipga ega bolgan ikkita yarim otkazgichlar tizimida har xil yonalishlarda otadigan tok otkazuvchanligi ham turlicha boladi. Bu paytda togri tok Itog. berilayotgan kuchlanish ortishi bilan tezda osadi. Ushbu tizimga U kuchlanish bersak, boshlangich paytda ushbu tizim orqali teskari yonalishdagi tok otmaydi.
9-rasm. Yarim otkazgichning nosimmetrik voltamper xarakteristikasi
Teskari kuchlanish miqdori oshirilganda juda kichik miqdordagi teskari tok hosil boladi.
Shunday qilib, turli xil tipdagi elektr otkazuvchanlikka ega bolgan ikkita yarim otkazgichlar tizimi teskari yonalishdagi tokni otkazmaydi. Yarim otkazgichlarning ushbu xususiyati yarim otkazgichli togrilagichlarda keng qollaniladi. Bunday tizimga yuqori teskari kuchlanish berilganda ushbu ikki yarim otkazgichlarning bir-biriga tegish joyida elektr teshilish sodir bolishi mumkin. Turli xil tipdagi elektr otkazuvchanlikka ega bolgan ikkita yarim otkazgichlarning bir biriga jips tekkan joyi n-p otish deb ataladi. Ushbu tizimli ikkita yarim otkazgichlarga ozgaruvchan kuchlanish berilganda, n-p otish faqat unga ozgaruvchan kuchlanishning yarim davri berilgandagina tokni otkazadi.
n-p otish hosil qilishning bir nechta toliq xususiyatlarini korib chiqamiz. Ikkita yarim otkazgichlar tizimiga tashqi kuchlanish berilmagan paytda p-tipidagi yarim otkazgichda koplab miqdor (konsentratsiya) dagi elektronlar, n-tipidagi yarim otkazgichda esa koplab miqdordagi teshiklar kuzatiladi. Bundan tashqari, ikkala yarim otkazgichda ham kam miqdordagi asosiy bolmagan tok tashuvchilar boladi. p-tipidagi yarim otkazgichda uncha kop bolmagan teshiklar, n-tipidagi yarim otkazgichlarda esa elektronlar kuzatiladi.
Ikkita yarim otkazgichlarning jips kontakti, masalan, birini ikkinchisiga yaqinlashtirganda p-tipidagi yarim otkazgichlardagi elektronlar n-tipidagi (elektronlar miqdori juda kam bolgan) yarim otkazgichga kirib boradi. Bir paytning ozida teshiklar ham n-tipdagi yarim otkazgichdan p-tipdagi yarim otkazgichga kirib borishi kuzatiladi. Bu ozaro elektron va teshiklarning diffuziyasi p-tipdagi yarim otkazgich chegara sohasida elektronlar konsentatsiyasining kamayishiga olib
keladi va ular joyini teshiklar egallaydi. Shu bilan birgalikda r-tipdagi Yarim otkazgich chegara sohasida teshiklar konsentatsiyasi ham pasayadi. Ushbu soha elektronlar bilan toldiriladi (9-rasm). Shunday qilib, 1 va 2 elektrodga tashqi kuchlanish berilgunga qadar, ikkita yarim otkazgich chegarasida ikkilangan elektr sohasi hosil boladi. Buning natijasida bu erda Eo kuchlanishga ega bolgan mahalliy elektr maydoni yuzaga keladi. Ushbu elektr maydoni ikkilangan elektr sohasidagi manfiy zaryadlar tomon harakatlanadi.
|
| |
