109
almashtirish, uni saqlash qoidalarini o‘rgatish lozim. O‘qituvchi shogirdlarini
avtoruchka bilan tanishtirish jarayonini suhbat tarzida tashkil etishi mumkin:
- Bolalar, bugun biz birgalikda sharikli
avtoruchkadan qanday
foydalanishni o‘rganamiz. Avtoruchka bilan yozishni o‘rganishdan oldin sizlar
ba’zi bir qoidalarni bilishlaringiz lozim. Hozir shu haqda suhbat qilamiz. Qani
kim menga aytadi: qalam qanday bo‘ladi?
O‘quvchi: Qalam – bu yog’och tayyoqcha, o‘rtasida esa qora bo‘yog’i
bor.
Shundan keyin o‘qituvchi qalam va avtoruchkani ko‘rsatib, ularning bir –
biridan farqini so‘raydi.
O‘quvchi: Avtoruchka
siyoh bilan yozadi, qalam esa siyohsiz yozadi.
O‘qituvchi: To‘g’ri, avtoruchka siyoh bilan yozadi. Endi men sizlarga
sharikli avtoruchkaning qanday tuzilishini ko‘rsataman. Mana, mening qo‘limda
sharikli avtoruchka. Uning qismlarini alohida-alohida ko‘rib chiqamiz. Bu
qopqoq siyohli naycha (sterjen)ni saqlaydi. Mana bu avtoruchkaning siyohli
naychasi (o‘qituvchi ruchkani qismlarga bo‘ladi).
Uning ichi siyoh bilan
to‘ldirilgan. Shuning uchun unga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lishimiz
kerak (o‘qituvchi uni qo‘liga olib ko‘rsatadi). Faqat naychaning siyohi
tugagandan keyin uni almashtirish kerak.
Shunday qilib o‘qituvchi sharikli avtoruchkaning old va orqa qopqog’i,
siyohli naychasi hamda himoya qopqog’i bilan
shogirdlarini mufassal
tanishtiradi. O‘quvchilarning o‘zlari ham ustozlari yordamida ruchkani
qismlarga bo‘lib qayta yig’ishni mashq qiladilar.
Sharikli avtoruchkaning qismlari bilan tanishtirilgandan so‘ng
undan
qanday foydalanish qoidalari tushuntiriladi.
O‘qituvchi: Yozayotganda avtoruchka uch barmoq: bosh, ko‘rsatkich,
o‘rta barmoq bilan ushlanadi (O‘qituvchi aytganlarini amalda ko‘rsatib beradi,
o‘quvchilar esa u ko‘rsatgan amallarni takrorlaydilar). Men ko‘rsatgandek
avtoruchkani qo‘lingazga oling. Yozayotganingizda avtoruchkaning kichik
qopqoq tomoni o‘ng elkangizga to‘g’ri tursin (O‘qituvchi har bir o‘quvchiga
110
yozish vaqtida ruchkani qanday ushlashni ko‘rsatib chiqadi). Yozib bo‘lgandan
so‘ng avtoruchkani partaning ustidagi chuqurchaga qo‘ying.
Dars tugagandan
so‘ng esa ruchkangizni o‘z qutichangizga solib qo‘yishni unutmang.
Sharikli avtoruchka bilan yozish yuzasidan ota-onalar bilan ham suhbat
o‘tkazish lozim. Buning uchun o‘qish boshlanishidan uch-to‘rt
kun oldin ota-
onalarni yig’ib, ularga bolalari qanday avtoruchkada yozishlari va, faqat, shu
tavsiya etilgan avtoruchkalarni olib berish tushuntiriladi.
Avtoruchkaning yozuvga doim tayyor bo‘lishi, husnixatga o‘rgatishning
asosiy
shartlaridan biridir, shuning uchun unga alohida e’tibor berish talab
etiladi.
