e koeffitsientning eng kichik ruxsat etilgan qiymatlari

Arqon uchlarini barabanga mahkamlash. Yuk ko‘tarish ma­shinalarming lebyodkalarida arqonlarning uchini barabanga mahkamlash usullari 27-rasmda ko‘rsatilgan.
27-rasm, a da arqon barabanga planka yordamida mahkam- langan. Siquvchi planka ostidagi arqonning taranglik kuchi S_m (rasmda A nuqtadagi taranglik kuchi):

27-rasm. Arqon uchlarini harahanga mahkamlash sxemasi.
43

(48)
bunda: 5,._ax — yuk ko‘tarayotgan arqondagi eng katta taranglik kuchi; e = 2,71 — natural logarifm asosi; f = 0,16 — arqon bilan baraban sirti orasidagi ishqalanish koeffitsienti;

a₁ = 3л — planka ostidagi arqon va baraban o‘rtasidagi qamrov burchagi;
S_m~ '_max 2,5 ga teng qilib olinadi. Agar arqon barabanga bitta planka bilan ikkita vint yordamida mahkamlansa:

1. 
   AB qismdagi arqon bilan baraban va arqon bilan planka orasidagi ishqalanish kuchi:
   

(49)
Fi = (f + /I) N
N — bitta boltni cho‘zuvchi kuch;
f — arqon bilan baraban sirti orasidagi ishqalanish koef- fisienti;
f₁ — arqon bilan planka orasidagi keltirilgan ishqalanish koeffitsienti.
Agar plankadagi ariqcha yarim aylana shaklida bo‘lsaf = f, f ¹
trapetsiya shaklida bo‘lsa f₁ = —^j; ^ — planka yon qirrasining qiyalik burchagi, odatda ^ = 40° olinadi.

2. 
   BV qismdagi arqon bilan baraban orasidagi ishqalanish kuchi:
   

F = S_B - 5_v = (Sm - F,) - S ', (50)
bu yerda: а~2л - B va Vnuqtalar orasidagi qamrov burchagi.

3. 
   VG qismdagi planka ostidagi ishqalanish kuchi:
   

F3 = F1 = (f + /1)N. (51)
Arqonning A nuqtasidagi taranglik kuchi F₁, F₂, F₃ kuch- larining yig‘indisiga teng bo‘lsa, arqon barabandan siljib ketmaydi:




(52)

44

'm = F1 + F2 + F3,

bu tenglikdan foydalanib bitta boltning cho‘zuvchi kuch miqdorini aniqlash mumkin:

x
^N=_y+^m,«+в • <53)
Mahkamlash vintlarida ham cho‘zilish, ham egilish kuch- lanishlari hosil bo‘ladk Eguvchi kuchlanish AB va VG qismlarda planka va arqon o‘rtasidagi ishqalanish kuchi ta’sirida paydo bo‘ladk
Bu kuch quyidagicha aniqlanadi va har bir vintga ta’sir qiladi:
T = Л- N (54)
T kuchi vint kallagi bilan planka sirti tegib turgan nuqtada ta’sir qiladk T kuch ta’siridagi eguvchi moment:
Meg = T/, (55)
bu yerda: / — T kuch ta’sir qilayotgan sirt va baraban sirti orasidagi masofa^
Har bir vintdagi umumiy kuchlanish:
1,3 ■ К ■ N , KT
°^um ^/4 + 0,1^3 “ ^[°^ch]’ ⁽⁵⁶⁾
bu yerda: К — ehtiyot koeffitsienti, K>1,5 olinadi; d₁ — vint rezbasining ichki diametri, mm; [°_ch] — vint materiali uchun ruxsat etilgan kuchlanish, [°_ch ] = -°⁰- olinadi; °₀ — oquvchanlik chegarask ^2,5
3.2.5. Yuk ilgich qurilmalar
Yuk ko‘tarish mashinalarida ko‘tarish kerak bo‘lgan yukni tortuvchi elementga osish uchun turli xil yuk ilgich qurilma- laridan foydalaniladk
Yuk ilgich qurilmalar quyidagi turlarga bo‘linadi:

1. 
   universal yuk osish qurilmalari: ilgaklar, sirtmoqlar;
   
2. 
   donali yuklarni osish qurilmalari: ombursimon va maxsus qisqichlar;
   

45

3. 
   sochiluvchan yuklarni osish qurilmalari: kovsh (cho'mich) va greyferlar;
   
4. 
   po‘lat va cho‘yan materialdan tayyorlangan buyumlarni osish qurilmalari: elektromagnitlar;
   
5. 
   metallmas yuklarni osish qurilmalari: vakuumli qisqich- lar.
   

Ilgaklar va sirtmoqlar
Donali yuklarni ko^fitarish mexanizmining egiluvchan tortuvchi elementiga osish uchun yukli ilgaklar va sirtmoq- lardan foydalaniladi. Yuklar bu elementlarga arqonli yoki zanjirli stroplar yoki maxsus qisqichlar yordamida osiladi. Ilgaklar tuzilishiga qarab bir shoxli (28-rasm, a) va ikki shoxli (28-rasm, b) bo^filadi. Ularning odchamlari standartlashtirilgan bodib, tegishli DAST da koYsatilgan. Masalan, dastaki va mashina yuritmali mexanizmlarda bir shoxli ilgaklar DAST 6628-78 bo‘yicha, ikki shoxli ilgaklar DAST 6628-73 bo‘yicha tanlanadi. DAST 6624-74 bo‘yicha ilgaklar kam uglerodli 20 va 20 G poYatlardan bolg‘alab yoxud shtamplab tayyorlanadi.

28-rasm. Quyma ilgaklar: a — bir shoxli; b — ikki shoxli.
Bir shoxli ilgakning eng xavfli kesimi V— К kesim bo‘lib (28-rasm, a), bu kesim uning markaziga qo‘yilgan G_yuk og‘irligidan egilishga va cho‘zilishga ishlaydi. AA kesim egilishga va a =45° burchak ostida ikkita qiya stroplarda yuk osilgan bo‘lsa, qirqilishga hisoblanadi.
Ikki shoxli (28-rasm, b) ilgakning G— Gva V— Vkesimlari egilishga va har qaysi shoxga p = ^1,2Gyuk ta’sir etuvchi hisobiy 2cos kuch ta’siridan qirqilishga hisoblanadi.
Yuk ko‘taruvchanligi yuqori kranlar uchun DAST 6619-69 bo‘yicha bir shoxli va ikki shoxli plastinali ilgaklar (29-rasm) tanlanadi. Ular martenli VMST 3 SP markali po‘lat, po‘lat 30 yoki 16 MS po‘latlaridan parchinlab tayyorlanadi.
Ilgak osmalari (TST 24.191.08 «Подвески крюковые. Типы и основные размеры» ga qarab) ikki turga bo‘linadi: normal (30-rasm, a) va qisqartirilgan (30-rasm, b). Normal ilgak osmasi oboyma 3, tirgak 2, ilgak 1, o‘q 4 va sharikli podshipniklarga o‘rnatilgan blok 5 dan tuzilgan.

29-rasm. Plastinali ilgaklar: a — bir shoxli; b — ikki shoxli.

47

a) b)
30-rasm. Ilgak osmalari: a — normal; b — qisqartirilgan.

Ilgak quyrug‘i tirgakka podshipniklar yordamida o‘rnatilib gayka bilan mahkamlanadi, yon tomonidan vint bilan gayka qotirib qo‘yilgan. Oboymajag‘lari bir-biriga ikkita shpilka bilan mahkamlanadi.

Qisqartirilgan ilgak osmasining ilgagi qo‘zg‘aluvchan bloklar orasida joylashib, uning o‘qi tirgak o‘rnida bo‘ladi.