|
N. O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
|
| bet | 18/57 | | Sana | 15.11.2023 | | Hajmi | 4,17 Mb. | | #99118 |
Bog'liq KO‘TARISH, TRANSPORT majmuaMaxsus qisqichlar. Ba’zi yuklarni qisish va ilgakga osish uchun turli qisqichlar ishlatiladi. Bularga friksion, eksentrik, vaakumli qisqichlar va elektromagnitlar kiradi.
Omburli qisqichlar. Omburli friksion qisqichlarda yuk ri- chagsimon jag‘lar orasida qisiladi. Omburli qisqichning hisobiy sxemasida (37-rasm) kerakli o‘lchamlar, ta’sir etuvchi kuchlar va reaksiyalar ko‘rsatilgan.
Vertikal kuch, Qyuk= Qg ta’sirida hosil bo‘ladigan gorizontal kuch:
(66)
N = Gy* • K, N
2tg(^ + p)
bunda: N — siquvchi kuch, N; G!yuk — ko‘tariladigan yukning og‘irlik kuchi; K — siquvchi kuch uchun ehtiyot koeffitsienti; ^ — qiyalik burchagi; p — ishqalanish burchagi.
Qisqichni geometrik hisoblashda qisqich massasi e’tiborga olinmaydi. Bu esa siquvchi kuchning ortishiga olib keladi, ya’ni yukni qisish ishonchliligi oshadi. ^M = 0 shartdan:
(67)
Gyuk(a+litg a)
2l2
bunda: a — vertikal kuch yelkasi; lx — richagning yuqori yelka- si; l2 — richagning pastki yelkasi; a — kuch ta’sirida paydo bo‘ladigan burchak.
37-rasm. Omburli qisqichlar:
a — qaytma; b — qisqich richaglari sharnirlari tarqalgan; d — to‘g‘ri.
56
N bo‘yicha richaglar mustahkamlikka hisoblanadi. Ushbu formula qisqich richaglarining sharnirlari tarqalgan (37-rasm, b) va shuningdek qo‘shilgan (37-rasm, a va b) hollari uchun ham to‘g‘ri keladi.
Qisqich geometriyasi mustahkamlik shartiga bog‘liq holda quyidagi formuladan aniqlanadi:
(68)
К _ a+4 tg a
tg (P + P) h
Vertikal kuchlarning momenti qisqich richaglari tomonga yo‘nalgan hollarda, yelka a manfiy ishora bilan qabul qilinadi. Siquvchi kuchning ehtiyot koeffitsienti quyidagi formuladan aniqlanadi:
(69)
К = tg£-
tg(
p) ’
bunda: ^ — yukni siqish burchagi.
Kolodka yuzasining vertikal holatida (37-rasm b, d ga qarang) ushbu formula quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
(70)
va
(71)
К =&.
tg P
Siqish kuchining ehtiyot qiymati qisqichning vazifasiga bog‘liq holda 1,25...1,6 chegarada qabul qilinadi.
Ekssentrikli qisqich. Po‘lat bloklar yoki listlarni vertikal holatda ko‘tarish uchun ekssentrikli qisqichlar (38-rasm) ish- latiladi. Qisqich kran ilgagiga osiladi. Ekssentrikni ko‘tarish- dan oldin, qisqich listning A nuqtasiga tegib turadi va uni ko‘targanda ishqalanish kuchi hisobiga list qisqichning rama tayanchiga siqiladi. List bilan rama tayanchi orasida hosil bo‘ladigan ishqalanish kuchi hisobiga list qisqichda tutib qolinadi. Odatda, a burchagining qiymati ko‘tarishdan oldin 10 ga teng bo‘ladi. Davlat texnika nazorati qoidalariga binoan friksion qisqichlar bilan zaharli, portlovchi yuklar va shuningdek, yuqori bosimli gaz yoki havo ostidagi idish- larni qisib ko‘tarish man etiladi.
38-rasm. Ekssentrikli qisqich.
Ekssentrikli qisqichlar ekssentrik soniga qarab bir (38-rasm, a) va ikki (38-rasm, b) ekssentrikli bo‘ladi. Bir ekssentrikli qis- qichni hisoblash mustahkamlik sharti asosida siquvchi ehtiyot kuchni aniqlashdan iborat:
(72)
N _ GyukК
tg (a+2p) ’
bunda: N — siquvchi ehtiyot kuch, N; <7 — ko‘tarilayotgan yuk og‘irlik kuchi, N; К — siqish ehtiyot koeffitsienti; a — egri kulachokning ko‘tarilish balandligi; p — ishqalanish burchagi.
Siqish ehtiyot koeffitsienti tg^- nisbat bilan ham ifodalana- tg p
di.
Ikki ekssentrikli qisqichlar uchun mustahkamlik sharti quyidagi formula bilan ifodalanadi:
(73)
G К N.
2tg(a+p) ,
Siqish ehtiyot koeffitsienti quyidagi nisbat bilan ham ifodalanadi:
(74)
К = Г.
tg(a+p) ■
58
|
| |
