|
N. O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
|
| bet | 23/57 | | Sana | 15.11.2023 | | Hajmi | 4,17 Mb. | | #99118 |
Bog'liq KO‘TARISH, TRANSPORT majmuaIshqalanuvchi yuzalar material!
|
Ishqalanish koeffitsienti
|
Cho‘yan va po‘lat cho‘yan bo‘yicha
|
0,15
|
Gazlamali tormozli tasma cho‘yan bo‘yicha
|
0,32
|
KFZ, KFZM plastmassa cho‘yan bo‘yicha
|
0,22
|
KFZ, KFZM plastmassa po‘lat bo‘yicha
|
0,29
|
Qizdirib qoliplangan friksion material (kauchukda) cho‘yan va po‘lat bo‘yicha
|
0,32
|
Yog‘och po‘lat bo‘yicha
|
0,25
|
Charm po‘lat va cho‘yan bo‘yicha
|
0,20
|
Yog‘och cho‘yan bo‘yicha
|
0,30
|
Bronza cho‘yan bo‘yicha
|
0,17
|
Bronza bronza bo‘yicha
|
0,18
|
Po‘lat tekstolit bo‘yicha
|
0,15
|
Asbokarton cho‘yan bo‘yicha
|
0,35
|
Asbokarton po‘lat bo‘yicha
|
0,32
|
Retinaks cho‘yan bo‘yicha
|
0,30
|
Mis asosli MK-5 metallokeramika cho‘yan bo‘yicha
|
0,17
|
Temir asosli FMK-8 metallokeramika cho‘yan bo‘yicha
|
0,16
|
Temir asosli FMK-11 metallokeramika cho‘yan bo‘yicha
|
0,28
|
Temir asosli MKV-50 A metallokeramika cho‘yan bo‘yicha
|
0,35
|
Ikki kolodkali tormozlar. Yuk ko‘tarish mashinalarida ikki kolodkali tormozlar keng qo‘llaniladi.
Bu tormozlarning tormoz momenti har bir kolodkadagi tormoz momentlarining yig‘indisidan tashkil topgan bo‘ladi.
Ikki kolodkali tormozning hisoblash sxemasi 45-rasm, b da ko‘rsatilgan.
Agar shkiv rasmda ko‘rsatilgandek soat mili yo‘nalishida ay- lanayotgan bo‘lsa:
I tayanch uchun muvozanat tenglamasi:
|
Ftl = Ni(li - 4),
|
bundan:
|
N = Ftl • i li - fb •
|
II tayanch uchun muvozanat tenglamasi:
|
Ftl = Ni( li + /b),
|
bundan:
|
N2 = .
2 li + lb
|
Bu formulalarda Ftl momenti ikkala richag uchun bir xil qiymatga ega bo‘lgani uchun Ni va N2 kuchlari o‘zaro teng bo‘lmaydi: N1/N2.
Ikki kolodkali tormozning tormozlovchi momenti:
|
T = f2(Ni + N2)
|
yoki
|
T = FtD ■ fjh
T l2 - f 2b2.
|
1, 2 richag kolodkalarining sharnirlariga ta’sir qiluvchi N1 fNi va N2, /N2 kuchlarning teng ta’sir etuvchisi:
Ai = 7Ni2 + Ni2 f2 = Ni 71 + f2,
S2 = Nn2 + N2 f2 = N. #+T,
agar N^N2 bo‘lsa, S^Sj bo‘ladi.
Sp S2 kuchlarning ayirmasi tormoz valini eguvchi kuch hisoblanadi:
AS = 5 - S2 = N^i+f - NJi + f2
yoki
AS =
2Ft I f T1772
?2 . /*2 l2
'1 + f b
Agar b = 0 bo‘lsa, S = 0 va Sx = S2 bo‘ladi. Shuning uchun hozirgi tormozlarda to‘g‘ri richaglardan foydalaniladi (46, 47-rasmlar).
To‘g‘ri richagli tormozlarda tormozlovchi moment quyida- gicha aniqlanadi:
Tt= fFtD1 ^, N • mm, (87)
bu yerda: // — richag tizimining foydali ish koeffitsienti (richag sharnirlaridagi ishqalanishni yengishga sarf bo‘ladigan quvvatni hisobga oluvchi), // = 0,90...0,95 olinadi (katta qiymat moy- lanadigan sharnirlar uchun).
Kolodkali tormozlarda shkivni qisish va bo‘shatish richag tizimidagi prujinalar va elektromagnit 7 vositasida bajariladi.
Kolodkali tormoz shkivini qisish uchun asosiy prujinaning Fa kuchidan foydalaniladi. Asosiy prujina o‘ng tomondagi uchi bilan chap richakga ulangan shtokni o‘ng tomonga suradi. Shtok 5 richaglarni o‘ng tomonga suradi. Richaglar kolodka 3 yor- damida shkivni qisadi. Asosiy prujinaning ikkinchi, chap tomondagi uchi tortqi 6 ni chap tomonga suradi. Tortqi 6 o‘ng tomondan richag 2 ni chap tomonga suradi. Richag 2 kolodka 4 yordamida shkivni qisadi. Shunday qilib, tormoz shkivni ikkala kolodka bilan mahkam qisadi, ya’ni, shkiv tormozlanadi. Tormoz shkivini bo‘shatish uchun elektromagnitlardan foydalaniladi. Elektromagnit g‘altagi 9 ga elektr toki ulanganda elektromagnit yakori 7 O3 nuqta atrofida soat mili yo‘nalishida biror а burchakka burilib, sterjen 8 ni chap tomonga suradi. Sterjen 8 shtok 5 yordamida ikkala richagni shkivdan uzoqlashtiradi. Ikkala richagning shkivdan bir xil masofaga uzoqlashishini ta’-
46-rasm. TKT markali kolodkali tormoz.
47-rasm. Elektrogidravlik yuritmali kolodkali tormoz.
73
minlash maqsadida o‘ng tomondagi richakka rostlovchi vint 10 o‘rnatiladi.
Kolodkani tormozdagi yordamchi prujina Fb kuchidan 1 richagni chap tomonga surish uchun foydalaniladi. Bu prujina- ning kuchi 20...60N oralig‘ida olinadi.
Tormozni qisuvchi kuch Ft quyidagicha aniqlanadi:
(88)
F = Tt li
t fD-n I ■
Ft kuch asosiy va yordamchi prujinalar kuchlari farqiga teng bo‘ladi:
Ft = Fо - Fb. (89)
Ikki kolodkali tormoz elektromagnitlaridagi kuch Fm va shkivni qisuvchi kuch N orasidagi bog‘lanish quyidagicha aniqlanadi:
Fm-^m К = vNE i, (90)
bu yerda: Fm — elektromagnitni tortuvchi kuch, N; vm — yakor yo‘li, mm; К — elektromagnit yakori yo‘lidagi foydalanish koeffitsienti, К = 0,8...0,85 olinadi. E — ish bajaruvchi kuch qo‘yilgan nuqta yo‘li; v — richag tizimining foydali ish koeffitsienti.
Kolodkali tormozlarda shkiv bilan kolodka orasidagi o‘rtacha bosim quyidagicha aniqlanadi:
P = N = dn < p| ,
Ak . в ■ £ (91)
bu yerda: Ak — bitta kolodkadagi ishqalanuvchi yuza, mm2; D — shkiv diametri, mm; V — kolodka eni, mm; £ — kolodka bilan shkiv o‘rtasidagi qamrov burchagi, grad., £ = 60°...110° olinadi.
|P | — ruxsat etilgan bosim, qiymati ishqalanuvchi sirtlar materialiga qarab 14-jadvaldan olinadi.
74
14-jadval
|
| |
