haqiqatga yaqinlashishning ba’zi darajasi bilan real obyektni tavsif-
laydi. Sistemalar ishlash jarayoni xarakteristikalarini tadqiq qilish
uchun matematik
modellashtirishni analitik, imitatsion va kombi-
natsionlarga bo‘lish mumkin.
Analitik modellashtirish uchun shu narsa xarakterliki, tizim
elementlarini ishlash jarayonlari qandaydir fiinksional
munosabatlar
(algebraik, integro - differensial, chekli - ayirmali va sh.o\) yoki
mantiqiy shartlar ko'rinishida yoziladi.
Analitik modelni tadqiqot usullari.
Analitik model quyidagi usullar bilan tadqiq qilinishi mumkin:
a) analitik, bu usul izlanayotgan xarakteristikalar uchun umumiy
ko‘rinishda aniq bog‘liqliklami olish kerak bo‘lganda qo‘llaniladi;
b) sonli, bu usul umumiy ko‘rinishda tenglamalarni yechishni
bilmasdan, aniq bosh!ang‘ich maMumotlarda sonli natijalami
olish
kerak bo‘lganda qo'llaniladi;
d) sifatli, bu usul aniq ko‘rinishda yechimni olmasdan,
yechimning ba'zi xossalarini topish mumkin (masalan, yechimning
turg‘unligini baholash) bo‘lganda qo‘llaniladi.
Agar
S sistemaning izlanayotgan xarakteristikalari boshlang‘ich
sharoitlari, parametrlari va o'zgaruvchanlarini bog‘layotgan aniq
ifodalar ma’lum bo‘lsa, tizimning ishlash jarayonini eng to‘liq tad-
qiqotini o‘tkazish mumkin. Lekin bunday bog'liqliklarni olish
faqatgina oddiy tizimlar uchun muvaffaqiyatli bo‘ladi. Tizimlar
murakkablashganda ularni analitik usul bilan tadqiqlash katta
qiyinchiliklarga olib keladi va ba'zida bu qiyinchiliklarni yengib
boTmaydi. Shuning uchun, analitik usuldan
foydalanishni istaganda
tizimning loaqal umumiy xususiyatlarini o‘rganish uchun biriamchi
model ancha soddalashtiriladi.
Sonli usul analitik usulga nisbatan tizimlarning kengroq sinfini
tadqiq qilishga imkon beradi, lekin bunda,
olingan yechimlar
xususiy xarakterga ega boTib, SHK (shaxsiy kompyuter) dan
foydalanganda sonli usul g‘oyat samaralidir. Ba’zi bir hollarda tizim
tadqiqotchisini matematik modelning sifatli usuli tahlilidan
foydalanib olingan xulosalar qanoatlantirishi mumkin. Bunday
sifatli usullar, masalan, boshqarish tizimlarning
turli variantlarini
samarasini baholash uchun avtomatik boshqarish nazariyasida keng
qoTlaniladi.
15
www.ziyouz.com kutubxonasi
Hozirgi vaqtda katta tizimlaming ishlash jarayoni xarakteris-
tikalarini tadqiq qilishda mashinali amalga oshirish usullari keng
tarqalgan. EHM da matematik modelni amalga oshirish uchun unga
muvofiq modellashtirish algoritmni qurish kerak.
