2.4.Q o‘lda bajariladigan ish turiari
a)
b)
1-rasm
14
Qaviqlar qo'lda bajariladi va bir ip bilan hosil qilinadi.
Barcha qaviqlar tekis, orasidagi masofa gazlam aning ikkala
tom onidan ham bir xil bo ‘lishi, iplar bir tekis tortilishi kerak.
Qaviqlaming oMchamlari va takrorlanuvchanligi har xil bo‘lishi
mum kin. Q aviqlam ing takrorlanuvchanligini aniqlashda 5 sm
qaviqqatordagi qaviqlar soni sanaladi.
3 ~ jadval
Igna va iplardan gazlama turiga qarab foydalanish
Gazlamaning
no mi
Igna nomeri
Igna diametri,
mm
Igna uzunligi,
mm
/plaining
nomeri
Pax ipta ak
Ip ip
Ко 'ylaklik va ich
kiyim i ik
gazlam alar
1,2,3
0,6 -0 ,7
3 0 - 4 0
80,60,50
Koslyumlik
gazlam alar
4,5,6
0.6 - 0,9
30
-
40
50,40
Paltolik
gazlam alar
7,8,9,10
0 , 9 - 1,2
4 0 - 5 0
40,30
Kiyimlarni yakka buyurtmalar asosida atelyelarda tikishda va uy
sharoitida tikishda qaviq va qaviqqatorlar ko‘proq ishlatiladi.
Qaviq va qaviqqatorlarni qo ‘lda bajarishda diametri 0,6 - 1,8 mm,
u z u n lig i
3 0 -7 5
mm
b o ‘lgan
1 -1 2
n o m e rli
ignalardan foydalaniladi. (3 jadval). Qaviqlar hosil qilishdaiplaining
yo‘nalishi va vaziyati turlicha bo‘lgani uchun qaviqqtorlar ham har
xil chiqadi.
Oo‘lda bajariladigan qaviqlar besh xil bo4adi:
1. to‘g‘ri
2. qiya
3. iroqisimon
4. xalqasimon
5. petlya qaviqlar
15
2.5.To‘g‘ri qaviqlar
K iyim tik is h d a k o ‘p in c h a t o ‘g ‘ri q a v iq la r q o ‘lla n ila d i.
U lar aso san kiyim ni o ‘lch ab k o ‘rish g a, m a sh in a ish larig a
ta y y o rla s h d a , b o ‘r c h iz i q la r va b e lg ila rn i tu s h ir is h d a ,
burm alar hosil qilishda, detallarni vaqtincha biriktirish ham da
mahkamlash uchun ishlatiladi.
T o ‘g‘ri qaviqlardan sirm a, bostirm a, bukib ko ‘klash, ziyni
k o 'k la s h , n u s x a la m a q a v iq q a to r la r va b u r m a la r h o sil
qilishda foydalaniladi.
To'g'ri qaviqlardan hosil bo‘lgan sirma qaviqqator (2-rasm, a)
osongina solkiladigan boladi. Bunday qaviqqator asosan kiyimlarni
o lch ab ko‘rishda, mashina ishlarini bajarishga tayyorlashda detallarni
vaqtincha biriktirish uchun qo‘llaniladi.
Sirma qaviqqator bilan kolklash uchun 2 ta detal o ‘ngini ichkariga
qaratib qo'yiladi, chetlari yoki belgilangan chiziqlari bir-biriga
to'g'rilanadi va chiziqlari bo'yicha ulardan bir xil masofa naridan
to ’g‘ri qaviqlar bilan biriktiriladi.
Ikki detalni sirma qaviqqator bilan biriktirishda ikkala detal bir
xil taranglikda tortib tu rilishi, y a’ni salqisiz ulanishi, salqili
biriktirilishi mumkin. Bunda to ‘g‘ri qaviqning uzunligi gazlamaning
qalinligiga, kiyimning vazifasiga bogiiq holda 0,5 - 2,5 sm atrofida
a)
b)
2-rasm
16
olinadi. Ustki va yengil kiyimlarni yakka buyurtmalar asosida tikishda
kiyimning yon qirqimlari, yelka qirqimlari, yeng qirqimlari va boshqa
qirqimlarini vaqtincha biriktirishda sirma qaviqlardan foydalaniladi.
[Tj H J
(B
3-rasm
4-rasm
To‘g‘ri qaviqlaming bostirma qaviqqatori (2 rasm, b) bir-biriga sirti
bo‘yicha tekislangan detallami vaqtincha biriktirish, masalan, kiyim
oldi bolagiga bort qotirmasini bostirib ko‘klash uchun, shim old bo‘lagiga
astarini biriktirishda foydalaniladi. To‘g‘ri qaviqqatorlar bilan solqi hosil
qilmay ko‘klanadi.
T o ‘g‘ri qaviqlarning bukib ko‘klash qaviqatorlari (3 — rasm)
ham ust va yengil kiyim larga ishlov b e rish d a d e ta lla rn in g
buklangan chetlarini vaqtincha m ahkam lash uchun ishlatiladi.
(kiyim etagi va yeng uchlarining qirqma chetlari bukib ko‘klanadi).
Bunda qaviqning uzunligi l-3 sm olinadi. Qaviqqatorlar bilan ziy
orasidagi masofa bukilishning eniga va keyingi ishlov usuliga bog‘liq
b o ‘ladi.
To‘g‘ri qaviqlarning ziy ko‘klash qaviqqatorlari (4-rasm) yupqa
gazlamalardan, yul-yul va katak gazlamalardan tikiladigan kiyimlarga
ishlov berishda q o ‘llaniladi. B unday q a v iq q ato rla r m ashina
baxyaqatorlari bilan biriktirib olingan va choklarning qirqimlari
detallarning ichida qoladigan qilib o ‘ngiga ag‘darilgan detallardagi
choklarni mahkamlash uchun ishlatiladi.
Ustki kiyimlarni tikishda ziy choklar ziy ko‘klash qaviqqatorlari
bilan mahkamlanadi, bunda baxyaqatomi bukilgan joyiga aniq tushirish
yoki detallardan birini ichki tomonga o‘tkazib yuborish ya’ni kant hosil
qilish lozim. Masalan cho‘ntak qopqoqlari chetini ko‘klashda chok
cho‘ntak qopqoq astari tomonda, bortlar chetini ko‘klashda chok
adip tomonda qoldiriladi.Qaviqning uzunligi 0,5 - 1 sm olinadi.
5-rasm
6-rasm
T o‘g‘ri qaviqlaming nusxalama qaviqqtorlari (5 rasm) belgilangan
chiziq va kontrol belgilarni bir detaldan ikkinchi simmetrik detalga
aniq o'tkazish uchun qo‘llaniladi. Belgilangan chiziqlarni uzoq vaqt
saqlash kerak bo‘lganda ham shunday qaviqqatorlardan foydalaniladi.
Ikkita bir xil detal o ‘ngini ichkariga qilib q o ‘yiladi, qirqimlari
to‘g‘rilanadi, va belgilangan chiziqlar bo‘yicha to ‘g‘ri qaviqlardan
qaviqqator tushiriladi.Bunda ip tarang tortilmaydi, gazlama sirtida
uning qalinligiga qarab 0,2 - 0,7 sm balandlikdagi solqilar qoldiriladi,
5 sm da 4 - 5 qaviq bo ‘ladi. So‘ngra detallarni surib, qaviq iplar
taranglanadi va qaviqlami ikki detal o ‘rtasida qirqiladi. Detallarda
qolgan ip uchlari ko‘chiriladigan chiziqlarning izi hisoblanadi.
N usxalam a qaviqlar asosiy gazlam a rangidan boshqacharoq
rangdagi ipdan hosil qilinadi.
Burmalar hosil qiladigan qaviqqatorlar ayollar va bolalar ust
kiyimlari hamda yengil kiyimlarning ba’zi modellami tayyorlashda
ishlatiladi (6-rasm). Burmalar hosil qilish uchun 0,3 - 0,7 sm uzunlikda
tug‘ri qaviqlardan ikkita parallel qaviqqator tushiriladi. Bunda detal
qirqimidan birinchi qaviqqatorgacha 0,2 - 0,5 sm
qaviqqatorlar
orasida 0,1 - 0,4 sm masofa qoldiriladi. Detaining qirqimi i p bilan
kerakli uzunlikkacha tortiladi, hosil bo‘lgan burm alar butun uzunlik
bo‘yicha bir tekis terib chiqiladi.
18
| 