178
XII.3. Suyultirilgan gazlarni temir yo`l transportida tashish
Suyultirilgan uglevodorod gazlarni – propan, butan va izobutan aralashmasidan
tashkil topgan bo`lib, ular ma‘lum bir yuqori bosim ko`rsatgichida (0,8 MPa) suyuq
holatga o`tadilar. Oddiy sharoitda gaz holatda bo`lishligi,
ularning kimyo sanoatida
xom – ashyo sifatida va iste‘molchilar tomonidan esa yoqilg`i sifatida ishlatish
imkoniyatini sodir etadi. Undan tashqari ularning suyulishi
natijasida hajmlarini
kamayshi, barcha turdagi transport vositalari: temir yo`l, quvur transporti, suv yo`li,
avtomobil hamda aviatsiya transporti orqali tashish mumkin bo`ladi.
Suyultirilgan gazlarni temir yo`l transporti orqali – sisternalar va ballonlar
bilan jihozlangan vagonlarda tashiladi. Maxsus konstruktsiyaga ega bo`lgan
sisternalar hajmi va ishlatish maqsadlariga ko`ra bir – biridan farq qiladilar. Propanni
tashishda hajmi 54 m
3
bo`lgan sisternalardan, butanni tashishda 60 m
3
sisternalardan
foydalaniladi. Ikkala turdagi suyultirilgan gaz
aralashmalarini tashishda esa, 98 m
3
sisternadan foydalaniladi. Sisterna vagonlar: saqlovchi klapan,
xizmat qilish
maydonchasi, narvon, manometrni ushlab turuvchi quvurchalar bilan jihozlangan.
Saqlovchi klapan, sisterna ichida hosil bo`ladigan ortiqcha bosim – 2,16 MPa ga
moslangan. Sisternalarning asosiy texnik ko`rsatkichlari (XII.1-jadval) da keltirilgan.
XII.1-jadval
Suyuq gazlarni tashuvchi vagon – sisternalarning asosiy ko`rsatgichlari.
Ko`rsatgichlar
Suyultirilgan gazlarni tashish uchun sisternalar
Propan
Butan
Propan va butan
Sisterna hajmi, m
3
Geometrik
54
60
98
Ruxsat
etilgan
bosim
kg/sm
20
8
18
Foydali
46
54
83
Tashqi o`lchamlari, m
Sisterna diametri
26
2,8
3,0
Uzunligi
10,65
10,65
14,5
Idish (tara) og`irligi, t
39
35,6
43
Temir yo`l orqali suyuq
gazlarning ballonlarda tashish, yopiq vagonlarda
amalga oshiriladi. Ballonlarning hajmi 50 l. dan bo`lib, ularning 360 tasi bitta 4 –
o`qli vagonga ortiladi ballonlar vagonga tik yoki yotiq holatda otiladi.
Xavfsizlikni
179
ta‘minlash maqsadida, ballonlar tik holatda bo`lganda
ularga rezina xalqasi
kiygaziladi, yotiq holatda bo`lganda esa, ular orasiga maxsus izolyatsiya materiali
quyiladi.
