39
Tadqiqot ishimizning birinchi bobida o’smirlik davrida deviant
xulq-atvorni namoyon
bo’lishining psixologik-pedagogik asoslariga doir fikrlar keltirilgan. Unga ko’ra, quyidagi
xulosalarni shakllantirish mumkin:
- shaxsda deviant xulq-atvorning yuzaga kelishi ularning hissiy-emotsional sohasi,
aqliy
taraqqiyoti ijtimoiy-psixologik, pedagogik
omillar roli bilan belgilanadi;
- deviant xulq-atvorning namoyon bo’lishi shaxsning ijtimoiy muhit ta`sirlari negizida
yaqqol ko’rinadi;
- shaxsning deviant xulq-atvori nafaqat ijtimoiy omil bilan, balki
biologik jihatdan ham
shartlanganlik xususiyatiga ega;
- o’smirlik davrida deviant xulq-atvorning shakllanishi ularning yosh xususiyatlari va
ijtimoiy tajribalarni o’zlashtirganligi bilan
belgilanadi;
- qonunga qarshi harakatlarni qo`zg’atuvchi alohida sabablar tezda lazzat
olishga intilish; o`z-o`zini tasdiqlashga, qulaylikka yoki yuqori ijtimoiy
mavqega intilish; oppozitsion axloq (buzishga ichki intilish, ta’qiqlar);
axloqiy
stereotiplar (kriminal muhitda bo`lish tajribasi); tajovuz va sadistlikka
moyillik; ijtimoiy stereotiplar va an'analarga ergashish;
guruhga mansublikni his
qilish va uni ma'qullashga ehtiyoj; zerikish, xatar va o`tkir
hissiyotlarga intilish;
frustratsiya, majburiy himoya zarurati; altruizm (boshqa odamlar yoki yuqori
maqsadlar evaziga qonunbuzarlik) bo`lishi mumkin:
Jinoyatni sodir etishiga deviant shaxsning jamiyatga qarshi fikrlari,
qiziqishlari, ehtiyojlari, odatlari sabab bo’lishi mumkin kriminologiyani
shaxsning axloqiy fazilatlari, psixik xususiyatlari ham qiziqtiradi. Jinoyatchi
shaxsini hamma xususiyatlarini
inobatga olish lozim, chunki ular shaxs xatti –
harakatlariga ma’lum darajada ta’sir etadi.
