tugmasi bilan birgalikda chizgishga ekki marta sichqoncha bilan chertilsa avvalgi holiga qaytariladi.
Agarda tugmasisiz ekki marta chertilsa u holda chizgishning (Rulers) Parametrlari(Options) ekranda nomaion boladi.
CorelDRAW dasturidagi chizgish har xil ulchob birliklarida beriladi Ulchov birliklari (Units) qoyidagilar iborat:
inches (dyumlar),1 (engliz) dyumi 24,5 мм teng;
millimeters (millimetrlar);
picas; points (pikalar), 1 pika 12 punktga teng;
points (punktlar), 1 punkt 1/72 engiz dyumiga teng (24,5 мм);
pixels (pixellar), nisbiy ulchov birlik (absolyut qiymatga ega emas);
ciceros; didots (tsitsero), 1 tsitsero 12 punktga teng;
didots (Dido punktlari), 1 Dido punkti 1/72 farang dyumiga teng (27,06 мм);
feet (futlar), 1 fut 304,8 мм ga teng;
yards (yardlar), 1 yard 914,4 мм ga teng;
miles (milar), 1 mil 1609 м ga teng;
centimeters (santimetrlar);
meters (metrlar);
kilometers (kilometrlar).
Hujjatning umumiy ish maydoni 45 x 45 metrga teng. Bu esa dasturdan ko’rgazmalar va katta hajmli obyektlar bilan ishlaganda juda qol keladi
Sahifalarning parametrlari
Ekrandagi hujjatning sahifa formati to’griturtburchak shaklidagi ko’rinishta bo’ladi. Agarda sahifa formatini o’zgartirmoqchi bo’lsangiz Свойства (Property Bar) foydalansa bo’ladi.
Agarda Kitob (Portrait) tanlansangiz hujjatning boyi buyicha ko’rinishta , Albom (Landscape)ni tanlasangiz hujjatning eni buyicha ko’rinishta sahifalaydi.
Yoqaridagi sahifalashninig o’lchamlarni bosmadan chiqariladigan payttagi bilan shalkashtirmaslik kerak.
Agar tayor bo’lgan hujjatni bosmadan chiqarmoqchi bo’lsangiz menuning Ko’rish (View) tanlanib bosmaga chiqishi kerak bo’lgan maydon tanlanadi (Printable Area), va ekranda shtrix shiziqlar bilan bosmaga chiqadigan maydon chegaralangan bo’ladi.
2 Obyektlar bilan ishlash
CorelDRAW dasturi vektorli tasvirlarni yoratishda yupqa chiziqlardan tortib har xil formaga ega kistlardan foydalanadi.
Vektor grafikasi “qul yordamida” chizishdan yiroq shuning uchun avval obyektning vektor konturini chizish kerak keyin esa uni qanday qilib muharrirlashni oylab ko’rish kerak.
Shuni nazarda tutib CorelDRAW dasturi geometrik figuralarni (to’griturtburchak, ko’pburchak, ellips, spiral va h.) chizish va muharrirlash emkoniatiga ega va yanada “erkin chizish” (pero, kalligrafik pero, va h.), gradient torlar (Mesh Fill) va har xil egri chiziqlarni chizish uchun Bezie (Bezier) asboblariga ham ega
Vektor kontorlarinin muharrirlashda qanday asbob bilan yaratilganidan qattiy turda Forma (Shape) va maxsus muharrir paneli (Node Edit) (tuginlarni muharrirlaydi ) foydalaniladi.
Konturlar va tayonich nuqtalar
Kontur- bu dasturning obyektlarni chizichda foydalaniladigan to’gri chiziq bulib obyektning strukturasini tashkil qiladi. Kontur keyinchalik To’ldorish (Fill) va Chegaralash (Outline), sifatida foydalanilib bosmaga ham chiqarilishi mumkin.Agarda konturning bazi bir parametrlari yoq bolsa oddiy holda kontur ko’rinmaydi fahat maxsus holda ko’rish imkoniyati bor va bosmaga chiqarilmaydi.
Forma (Shape)asbobi yordamida ajratiladigan kontur alhida obyekt(object) bulib hisoblanadi.
Kontur qoplagan segmentlardan tashkil topgan bulib u Bezie egri chizigi ,tayonich nuqtasi,va tuginlar(nodes) iborat. CorelDRAW dasturida konturning uch turi mavjud. Agarda bitta tayonich nuqtasini o’zgartirilsa u bilan bogliq forma ham uzgaradi. Segmantning formasi uzgatirilgan deganimiz boshqarish nuqtalari ham uzgarishini beradi.
Standart obyektlar asboblari
Standarrt geometrik obyektlar (to’griturburchak, kvadrat,ellips,aylana, va h.) yordamida murakkab geometrik obyektlarni chizish mumkin.
To’griturtburchak asbobi (Rectangle)
To’griturburchak asbobi (Rectangle) to’griturburchaklar,kvadrat va chetlari aylana chaklidagi to’griturtburchaklarni chizishda foydalaniladi.
To’griturburchak chizish uchun asbobni ishga qoshib sichqoncha tugmasini kerakli razmerga ega bo’lgancha ushlab turilib qoyib yuberiladi.
Agarda markazdan to’griturtburchak chimoqchi bo’lsak turmasi bilan birga ishlatiladi. Kvadrat chizish uchun tugmasi bilan birgalikda ishlatiladi.
Obyektning parametrlarini o’zgartirish uchun obyekt ajratilib sichqonchani ong tomoni bosiladi va menu oshiladi bu erda Xossalar (Properties) dan obyektning Xossalari(Object Properties) tanlanadi. Agarda to’griturtburchak uchlarini aylana shakliga keltirmoqchi bo’lsangiz Xossalar (Properties )dan foydalanilib (Corner roundness) da har bir uchining qancha foyzga aylana qilinishini ko’rsatish kerak. Har bir uchining alohida aylana qilish imkoniyati ham mavjud bulib u Xossalar (Property Bar) yordamida amalga oshiriladi.
Ellips asbobi (Ellipse)
Ellips asbobi (Ellipse) ellips va aylanalarni chizish uchun ishlatiladi.
Ellipsni ekran markazida chizish uchun bilan birga , aylanani chizish uchun esa bilan birgalikda ishlatiladi.
Obyektnin xossalari da ellipsni har xil o’zgartirichlar qilish mumkin. Bu erda ellips tiplarini tanlash mumkin: Ellips (Ellipse), Sektor (Pie) yoki Yoy (Arc).
Obyekt (Object) guruhi asboblari
Uchta asbobdan tashkil topgan bulib ular quyidagilar: Ko’pburchak (Polygon), Spiral (Spiral), Korrdinat qo’goz (Graph Paper)
Ko’pburchakning asbobi (Polygon)
Ko’pburchakni tomonlari berilgan geometrik obyekt deb tuchinilsa bo’ladi. Ko’pburchak turlaridan biri yulduzcha xisoblanadi,uning uchlari qavariq ko’pburchak ishiga joylashgan va maydonni kesib utib tutashtirilgan tomaonlardan iborat figura bo’ladi.
Ko’pburchaklarni chizish tepada keltirilganlardan farhi yoq.
Agarda bilan birgalikda chizilsa to’gri ko’pburchak chiziladi yani hamma tomonlari neng bo’lgan ko’pburchak.
Parametrlarini o’zgartirich uchun Obyektning Xossalaridan (Object Properties) foydalaniladi.
Ko’pburchaklarni chizganda (Polygon) tanlaniladi va ushlari,tomonlari soni ko’rsatiladi. Ung tomonda joylashgan oynada obyektning qanday ko’rinichtaligi ko’rsatiladi.
Ushlarining qanaqa ko’rinichda bulichi keratligini (Sharpness) yordamida beriladi, yani obyektning tomonlari qancha ko’p bo’lsa ushlari uchqir bo’ladi. Ko’pburchak (Polygon) va Yulduz (Star) turlaridan birini tanlash uchun ko’rsatgich berilgan.
Bu ko’rsatgichlar asboblar panelida Xossa (Property Bar).
berilganbo’ladi.
Bu erda shuni nazarda tutish kerakki dasturda asboblar paneli dagi (Polygon Tool) ko’pburchalar parametrida ko’pburchakning yana bir turi yulduz ko’pburchak (Polygon as Star) ham mavjud.
Spiral asbobi (Spiral)
Spiral asbobi (Spiral) asosan belgili radiusga va uramga ega geometrik obyektlarni chizashga muljallangan.
Bu asbob bilan ishlash to’griturtburchaklarni chizishga uxshaydi. Bu erda spiral turini simmetrik (Symmetrical) va logarifmli (Logarithmic) turining bittasini tanlash kerak.
Eni va uzunligi teng bo’lgan spirallar tugmasini bosib turib chiziladi.
Spiral parametrlarini (Property Bar) o’zgartirsa bo’ladi.
Koordinata qogozi (Graph Paper)
Koordinata qogozi (Graph Paper) yordamida oldindan berilgan parametrlar bilan katakcha quruladi. Bu katakchalarni grafiklar,diagrammalar chizganda foydalansa bo’ladi.
Katakcha chizish yoqaridagi asboblarga uqchach bo’ladi, masalan to’griturtburchak bilan ishlaganga uqchaydi
Faqat bitta farhi katakcha o’lchami bo’ladi. U Koordinat qogoz asbobi (Graph Paper Tool) va dialog oyna Parametrlar (Options) orqali amalga oshiriladi..
Katakchalar soni eniga (Number of cells wide) eniga nechta katakch, katakchlar soni boyiga (Number of cells high) esa boyiga nechta katakch joylashtirishni ko’rsatadi. Agarda kvadrat shakldagi katakcha kerak bo’lsa u holda tugmasi bilan birgalikda ishlatiladi. Parametrlarini esa Xossalar (Property Bar) o’zgartirsa bo’ladi.
Egri chiziqlar guruhi asboblari (Curve)
Egri chiziqlar guruhi (Curve) asboblar paneli : Chizish,(Freehand), Bezie (Bezier), Pero (Natural Pen), Ulchovli chiziq (Dimension), boglovchi chiziqlar(Connector Line) и boglagich (Connector) iborat.
Chizish asbobi (Freehand)
Chizish (Freehand) asbobi asosan hoqlagan turdagi chiziqlarni chizishga muljallangan Вu asbob yordamida chizilganda avtomatik ravishta tayanich nuqtalari tanlangan vektor konturi payda bo’ladi. Kontur chizilghandan keyin konturni muharrirlashga bo’ladi.
Bu asbob bilan chilganda mos chiziq qalinligi va rangi tanlanadi.
Haqlagan paytda chizilgan chiziqni davom etib chizishga bo’ladi,buning uchun kursor chiziqning oxirgi nuqtasuga keltiriladi va kursor ko’rinichi uzgaradi shu paytda sichqoncha bilan chiziqni davom ettirsa bo’ladi.
Chizish (Freehand) asbobi bilan asosan to’gri chiziq chiziladi uning uchun dastlabki va oxirgi nuqtalar ko’rsatilsa bos.
Immitatsia asbobi (Artistic Media)
Immitatsia (Artistic Media) asbobi rastr grafikasiga tegishli asboblardan biri bulib hisoblanadi. CorelDRAW dasturi ham bu asbobga ega.Bu asbob shtamp ko’rinishidagi peroga uxshaydi.
Immitatsia asbobining qiyidagi turlari mavjud.
Образец (Preset) rejimi tayior formadagi namunalardan qalinligi uzgaradigan obyektlar chizish Bu rejim obyektlarni figurali shtrixlar bilan shizadi.
Кисть (Brush) rejimi har xil murakkab shakldagi formalarni va matnlarni boyashda ishlatuiladi.
Распылительобъектов (Object Sprayer) rejimi har xil grafik elementlarni traektorya boyicha metodlardan foydalanib joylashtiradi Bu rejim asosan murrakab romlar ,girlayndlar,va h. yagatishda ishlatiladi.
Каллиграфия (Calligraphic) rejimi pero erdamida qiya ko’rinishdagi obyektlarni chizishda ishlatiladi.
Нажим (Pressure) rejimi har xil shtrixlarni yoartishda ishlatiladi.
Образец (Preset) rejimi
Bu Образец (Preset) rejimi tanlanganda quyidagi parametrlar bilan ishlash inkoniatini beradi:
Сглаживание (Freehand Smoothing) maydonida (rasmda 1 rahami bilan berilgan ) 0-100 gacha asosiy shtrixning silliqlanish darajasini ko’rsatadi.
Толщина (Width) maydoni (raham 2) dekorativ shtrixning 0,764 - 254 мм diapazondagi maksimal qalinligini aniqlaydi
Preset Stroke (Формаштриха) da (raham 3) dekorativ shtrixlarning har xil formalari berilgan.
Bu asbob bilan ishlash Рисование (Freehand) hech qanday farhi yoq.
Кисть (Brush)rejimi
Кисть (Brush) rejimi tanlanganda Свойства (Property Bar) ning asboblar satrida quyidagi parametrlar bilan ishlash imkoniyati togiladi:
Сглаживание (Freehand Smoothing) Maydoni (rasmda 1 rahami bilan berilgan) ) 0-100 gacha asosiy shtrixning silliqlanish darajasini ko’rsatadi.
Толщина (Width)maydoni (raham 2) dekorativ shtrixning 0,764 - 254 мм diapazondagi maksimal qalinligini aniqlaydi
Формакисти (Brush Stroke) (raham 3) dekorativ shtrixlarning har xil formalari berilgan.
Сохранить (Save) tugmasi (raham 4) kistni berigan obyekt formasida hotiraga saqlash. Uning uchun bu obyektni ajratish kerak Имитация (Artistic Media) ishga tushiriladi ,keyin Кисть (Brush) rejimi tanlanadi va Сохранить (Save) tugmasi bosilgandan keyin yangi kistga nom berishni soraydi va uni С MX.formatli faylda xotiraga yozadi.
Удалить (Delete)-tugmasi (5 rahami) bosilganda ruyxatdagi varianlaridan tanlangani uchiradi
.
Распылительобъектов (Object Sprayer) rejimi
Распылительобъектов (Object Sprayer) rejimi tanlanganda Свойства (Property Bar) ning asboblar satrida quyidagi parametrlar bilan ishlash imkoniyati togiladi :
Сглаживание (Freehand Smoothing) Maydoni (rasmda 1 rahami bilan berilgan) ) 0-100 gacha asosiy shtrixning silliqlanish darajasini ko’rsatadi.
Размер (Size) maydoni (raham 2) 1 dan 999% gacha maksimal va minimal dekorativ shtrix o’lchami foyz nisbatida aniqlaydi.
Переченьобъектов (Spraylist) (raham 3) har xil formadagi dekarotiv ko’rinishdagi burkagishlar turlari.
Save (raham 4) yoqaridagi Кисть (Brush) ga uxshash vazifani bajaradi
Удалить (Delete) tugmasi (raham 5) ruyhatdagi keraksiz bo’lganlarini uchiradi.
Порядокраспыления (Spray Order) ruyhati (raham 6) kontur enida obyektlarni har xil ko’rinishda joylashishini bildiradi — Случайно (Ramdomly) hoqlagancha, Последовательно (Sequentially) ketma-ket, Понаправлению (By Direction) berilgan yonalshda .Добавитьвсписокобъектов (Add to Spraylist) (raham 7) yangi elementlarni qoshish.Активизацияспискаобъектов (Spraylist Dialog) tugmasi (raham 8) ekranga yangi elementlar (Create Playlist) chiqariladi va u ekkita oyna: Barcha obyektlar ruyhati (Spraylist) va aktiv bo’lgan obyektlar ruyhatini chiqaradi (Playlist).
Объекты/Интервалы (Dabs/Spacing) (raham 9) obyektlar nisbatini va intervalini o’zgartiradi. Интервалы (Spacing) pastgi qismida obyektlar orasidagi interval aniqlanadi, yoqargi Объекты (Dabs)da esa — har bir interval nuqtasidagi obyektlar soni aniqlanadi.
Вращение (Rotation) tugmasi (raham 10) barcha obyektlarning aylanish parametrlarini o’zgartiradi.
Смещение (Offset) tugmasi (raham 11) obyektlarning konturga nisbatan silzish qiymati va bagiti beriladi.
Восстановитьзначения (Reset Value) tugmasi (raham 12) avval faylda saqlangan parametrlarini qayta tiklash.
Test savollari
1. Corel Draw ob’ektga yo‘naltirilgan dastur bo‘lib
a) ishbilarmon grafika bilan ishlash uchun mo‘ljallangan
b) ilmiy grafika bilan ishlash uchun mo‘ljallangan
c) * muhandislik grafika bilan ishlash uchun mo‘ljallangan
d) illyustratsiyalangan grafika bilan ishlash uchun mo‘ljallangan
2. Corel Draw dasturida tasvir ob’ektlari bilan foydlanuvchining barcha harakatlari
a) * instrumentlarni tanlash bilan boshlanadi
b) menyu buyruqlrini tiklash bilan boshlanadi
c) ishchi muhitni sozlash bilan boshlanadi
d) ranglar palitrasini tanlashdan boshlanadi
4-MAVZU. TASVIRLARNI QAYTA ISHLASH. RASTRLI TASVIRLARNI QAYTA ISHLASH USULLARI. (2 SOAT).
Reja:
Tasvirlarni raqamli qayta ishlash va tahlil qilish asosiy bosqichlari.
Rastrli tasvirlarni matematik tasvirlash. Rastrli tasvirlarni qayta ishlash usullari.
Tasvir gistorammasi. Oddiy geometrik akslantirishlar.
Tasvirlar sifatini yaxshilash usullari. Kontrastni o‘zgartirish.
SHovqinlarni tekislash. Tasvir chegaralari.
