Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.102
1-расм. Грунтли тўғоннинг кўндаланг кесимидаги вертикал кучланишлар
Тўла кучланиш қуйидаги муносабат билан аникланади:
P
S
P
S
P
S
zz
zz
yy
yy
xx
xx
(7)
Бу ерда
P
-босим,
zz
yy
xx
S
S
S
,
,
- девиатор кучланиш компоненталари.
Динамик куч тўғонга унинг асосини харакати кўринишида таъсир қилади. Қаттик асос
учун унинг хамма нуқталарининг ҳаракати бир хил қонун бўйича берилаётган тезлик
кўринишида бўлади:
t
i
i
0
t
(8)
Чегаравий шартларни қуйидагича қабул қиламиз: тўғоннинг қирраси ва ўнг
томони
кучланишдан озод қилинади; тўғоннинг чап томонида сув босимини ҳисобга олган холда
кучланиш вектори
n
t
y
x
t
y
x
t
nt
n
nn
,
,
,
,
,
Бунда бош юза тўғоннинг ён томони бўлади, агар сув қисми хисобга олинмаса, у холда
бу ерда хам кучлардан озодлик шарти қабул қилинади. Тўғоннинг пастки юзасида (асосида)
(8) шарт бажарилади. Бошланғич шартларни ноль деб ёки
статик масаланинг ечимидан
кейинги ҳолатини қабул қилиш мумкин.
Шундай қилиб, бошланғич ва чегаравий шартлар билан (1)-(7) тенгламалар системаси
грунтли тўғоннинг кучланганлик-деформация ҳолатини тўлик кўринишини тасвирлайди. Бу
масалани ечишда чекли айирмалар усулининг Уилкинс схемасидан фойдаланилган.
Грунтли тўғонда тўлқин тарқалиш хақидаги масалани кўриб чиқамиз, бунда мисол қилиб
кўндаланг кесими трапеция кўринишида бўлган Чарвак ГЭСини оламиз. Тўғоннинг максимал
баландлиги 168 м, асос узунлиги 664 м, юкори кенглиги 12 м, ён томонларини нишаблиги 1:2,
1:1.9. Иншоотнинг физик-механик характеристикалари: зичлиги
1980
кг/м
3
; бўйлама
тўлқин тарқалиш тезлиги с
1
=1500 м/c; кўндаланг тўлқин тарқалиш тезлиги с
2
=650 м/c.
Грунтли
тўғонга
сейсмик
куч
таъсир
қилган
вақтдаги
эластик-пластик
деформацияланишни (4)-(6) ҳисобга олган ҳолдаги ҳисоб натижаларини кўрамиз,
бунда
пластиклик шарти:
0
0
22
600
;
4
.
0
Y
Y
Y
PL
Тўғоннинг кўндаланг кесимида хосил бўладиган вертикал кучланишлар 1-расмда
кўрсатилган. 2-расмда эса тўғоннинг кўндаланг кесимида хосил бўладиган горизонтал
кўчишлар кўрсатилган.
Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.103
2-расм. Грунтли тўғоннинг кўндаланг кесимидаги горизонтал кўчишлар
Адабиётлар рўйхати
1.
Григорян С.С. Об основных представлениях динамики грунтов // ПММ. 1960. т.24.
Вып.6.С.1057-1072.
2.
Wilkins M.L. Calculation of Elastic-Plastic flow//Methods Computat.phys.
New York-
London. Acad. Press. 1964. Vol.3.P.211-263.
3.
Ломбардо В.Н. Алгоритм численного решения плоских динамических задач теории
упругости // Изв. ВНИИГ.-1973.-Т. 103.-с.164-170.
4.
Лятхер В.М.,Иващенко И.Н. Сейсмостойкость грунтовых плотин.-М.:Наука,1986.-280с
5.
Хусанов Б.Э., Салямова К.Д. Конечно-разностный
метод динамического расчета
грунтовых плотин// Доклады АН РУз.-1998.-№9.-С.12-16.
6.
Иншоотлар асосини текис системали тебраниши ва грунтдаги тебраниш тўлқини
камайишлари ўрганилди [П. Ж.. Маткаримов].
SHAMOL DVIGATELLARINI HISOBLASH
D.Xolbayev, A.Abdirimov, H.Matkarimov, J.Yo’ldashev
Namangan muhandislik-texnologiya instituti
Annotatsiya: Maqolada qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan Shamol energiyasidan
oqilona foydalanish maqsadida shamol dvigatellarini kichik havo oqimi
natijasida ham aylanish
imkoniyatiga ega bo’lgan dvigatellarni harakatini optil holatda hisobbash.