Kalit so’z: Shamol, oqim, parrak, lopis, tezlik, generator, potensiyal, yo’nalish, chastota.
Dvigatellarning aylanma tezligi shamol tezligidan oshmaydi, birlik quvvatiga og’irligi katta
emas. Ularni mahsulot qayta ishlashi yuklanishisiz aylanishni boshlash mumkin, o’sha joyda kichik
aylantirish moment qurilmalar uchun ishlatiladi, ya’ni umuman salt yo’lida. Bunga esa maxsus
markazdan qochma mufta yordami bilan ishlaydi, u transmissiyani bo’sh ishlashi uchun uzib qo’yadi,
hamda berilgan aylanish chastotasiga erishishda avtomatik ulash bilan shamol g’ildiragi ishlashiga
olib keladi.
Aylanishning katta tezligi markazdan qochma va elektrgeneratori bilan birgalikda ularning
ishlashiga ta’sir ko’rsatadi. Shamolning yo’nalishi o’zgargan vaqtida shamol agregatining boshchasi
avtomat holda bakovoy shamol g’ildiraklari – vindrozlar bilan mo’ljalga olinadi. SHamol g’ildiragining
aylanish chastotasi 360130 yil/min 6-40 m/s diapozonda boshqariladi.
Generatorning aylanish chastotasi shamoldvigateli ratorining aylanish chastotasidan 4 marta
va undan ko’p va ortiq oshishi kerak. Bunga esa generator turini yoki uzatib berish qurilmasini to’g’ri
tanlash bilan erishish mumkin. O’zgaruvchan tok generatorlari keng ko’lamda ishlatishga ega, chunki
Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.104
ular arzonroq, osonroq va elektr energiyani rotorning ancha past aylanish chastotasida olish
mumkin.
Shamol energiyasini ishlatish printsipi oddiy harakatlanuvchi shamol oqimi, suv oqimiga
o’xshab, dvigatelning harakatlanuvchi qismiga ta’sir etib, uni aylanishiga majbur etib va elektr
tokining generator rotoriga hosil qilgan tokni yuboradi.
Ko’ndalang kesishma G’ bilan havo oqimining energiyasi:
2
2
mv
Э
(1)
Havodagi sekundli og’irligi t, kg/s uning plotyusti R kg/m
3
, G’kesishmasi orqali o’tuvchi tezlik
bilan v, m/s.
F
v
m
(2)
(2)ni (1)ga qo’ygandan so’ng havo oqimi bilan keltirib chiqaruvchi quvvat qiymatini olamiz.
F
v
N
3
2
1
(3)
SHEUsi bilan keltirib chiquvchi quvvat, havo oqimi bilan keltirib chiqaruvchi, mexanik
energiyaning elektr energiyasiga aylanishi (generator reduktorida) bilan bog’liq quvvatdan farq
qiladi, yana shamol oqimining energiya yo’qolishlarining shamol g’ildiragidagi lopastlarining u bilan
o’zaro ta’sirida ham.
F
v
N
3
000
,
21
81
,
9
= 0,0049
F
v
3
(4)
Oxirgisi shamol energiyasini ishlatish koeffitsienti
bilan ataluvchi orqali aniqlanadi. (4) da G’
maydoni shamol g’ildiragining diametri orqali D,m ko’rsatib, shamol energetikasi qurilmasining
quvvatini olamiz, kVt.
г
р
D
v
N
2
3
00385
.
0
(5)
Bu yerda:
р
,
г
-generator va reduktor F.I.K.
Ideal qanotli shamol g’ildiragi uchun maksimal yetarli kattalik N.E. Kukovskiy bo’yicha 0,593 ga
teng.
SHunday qilib, (5)dan ko’rinib turibdiki, SHUE ning quvvati tezlikning kubiga propartsional
holda o’zgaradi va shamol g’ildiragining lopastlar soniga bog’liq emas.
Ammo yer yaqini chegarali qatlamidagi shamol tezligi o’zgarmas emas va yer yuzasi
balandligining o’sib borish darajasi bo’yicha ko’payadi.
2
0
0
)
(
V
V
h
h
(6)
Bu o’zgarish odatda darajali bog’liqlik bilananiqlanadi:
Bu yerda _- darajaning o’lchamsiz ko’rsatkichi, uning qiymati esa shamol tezligi, atmosferaning
qattiqligi va yuzaning g’adur-budurligiga (o’rtacha 1/5ga teng deb olinadi) bog’liq.
SHamol tezligining o’zgarishi bilan darajali qonun va shamol energiyasi bo’yicha o’zgaradi.
Bunda shamol energiyasi uning kubiga proportsional holda o’zgargani uchun daraja ko’rsatkichi 3_ga
teng.
SHamol g’ildiragining muhim xarakteristikasi bu tez yurishlik, u lopast elementining aylanma
tezligining shamol tezligi nisbati bilan aniqlanadi:
V
R
n
R
(7)
- burchak tezligi rad/s; R – shamol g’ildiragi radiusi, m
Bunda –
burchak tezligi, rad/s; R – shamol g’ildiragining radiusi, m.
|
