Namangan Institute of Engineering and Technology

Namangan Institute of Engineering and Technology 
nammti.uz 
10.25.2023
Pg.247 














L
III
L
II
I
dx
x
dx
x
dx
x
dx
x
1
)
(
)
(
)
(
)
(
2
0
2
0
2
2




(4) 
Qolgan to’rtta tenglama – chegaraviy shartlardan iborat: I va II soxadagi to’lqin 
funksiyalarni xamda ularning birinchi xosilalarini 
0

x
 nuqtada tenglik sharti, xuddi shuningdek II
va III soxadagi to’lqin funksiyalarni xamda ularning birinchi xosilalarini 
L
x

 nuqtada tenglik 
sharti:
)
(
)
(
, 
)
(
)
(
0
0
L
x
III
L
x
II
x
II
x
I
x
x
x
x










(5a) 
L
x
III
L
x
II
x
II
x
I
dx
x
d
dx
x
d
dx
x
d
dx
x
d






)
(
)
(
, 
)
(
)
(
0
0




(5b) 
To’lqin funksiya uzluksiz bo’lishi lozim, ya’ni
0

x
 va 
L
x

nuqtalarda uzilmaslik kerak,
shuning uchun (5a) tengliklar – uzluksizlik sharti deb xam ataladi. Birinchi xosilalarini tenglik sharti 
(5b) esa, 
0

x
 va 
L
x

nuqtalarda to’lqin funksiyalarni sinmay o’tishi lozimligini bildiradi.
2-rasm 
Yechimlar (3a,b,c) ni (5) shartlarga qo’yib, to’rtta tenglama olami z, normallashtirish 
tengligi (4) bilan ja’mi beshta tenglama masaladagi barcha beshta 

,
,
,
c
b
a
,
E
noma’lumlarni
topishga yetarli. Quyida biz energiyani xisoblash bilan cheklanamiz.
(3a,b,c) ni (5) shartlarga qo’yib, to’rtta tenglama olib, bu tenglamalar nisbatlari 

,
E
ga 
nisbatan quyidagi ikkita tenglamani beradi 













k
kL
tg
k
tg
)
(
,
)
(
(6) 
yoki
2
2
1
)
(
in
,
1
)
sin(












kL
s
(7) 
Bulardan

ni yo’qotib, xamda trigonometrik funksiyalarni davriyligini xisobga olib 
quyidagini olish mumkin (Landau Lifshis) 
1,2,3....
n
,
1
arcsin
2
2















n
kL
(8) 
(2) dagi 

,
k
xamda (6) dagi 

ifodalaridan foydalanib, energiya uchun quyidagi transendent 
tenglamaga kelamiz 

Namangan Institute of Engineering and Technology 
nammti.uz 
10.25.2023
Pg.248 
1,2,3....
n
,
,
arcsin
2
2
0
2
0
2
2












U
E
U
E
n
mL
E
n
n
n


(9) 
Elektronni massasi 
m
, o’ra kengligi 
L
va chuqurligi 
0
U
berilsa (10) tenglamadan 
energiyaning diskret qiymatlarini grafik usulda yoki sonli usulda (masalan, Maple da) xisoblab topish 
mumkin.
Taxlil qilishda energiya birligi sifatida 
2
2
0
2
/
mL
E


ni olsak (9) ni 
1

n
satx uchun 
quyidagicha yozish mumkin


0
0
0
0
1
0
2
0
,
,
,
arcsin
2
1
E
U
u
E
E
u
x
x
x
u








Buni 
)
(
0
x
u
funksiya deb qarab,
1)
(x
,
1


x
nuqta atrofida qatorga yoyib ikkita xad bilan 
chegaralanamiz 
)
1
(
4
0
x
u


yoki 
4
/
2
0
0
u
u



. 
Dastlabki birliklarga qaytsak (Landau Lifshis) 
)
/2mL
4 (
U
U
E
2
2
2
0
0
1



Demak, o’ra chuqurligini ixtiyoriy kichik qiymatlarida xam
0
1
U
E

, ya’ni bitta satx doim 
mavjud. Boshqacha aytganda: bir o’lchovli masalada ixtiyoriy sayoz chuqurlikda xam zarracha 
bog’lanib qoladi. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. P.J. Baymatov, B.T.Abdulazizov // On the Thermodynamics of a Two-Dimensional Electron 
Gas with Non-Parabolic Dispersion // World Journal of Condensed Matter Physics, 2016, 6, 294-299, 
Published November 17, 2016 SciRes Google based IF=0.80, ResearchGate IF=0.57)
http://www.scirp.org/journal/wjcmp, http://dx.doi.org/10.4236/wjcmp.2016.64028 
2. Гулямов Г., Давлатов А.Б., Жураев Х.Н. Статистика электронов в полупроводниковых 
нанонитях // Uzbek Journal of Physics. Vol. 22. 5, 275-281, (2020). 
3. Гулямов Г., Давлатов А.Б. Концентрация электронов в полупро-водниковых нанонитях 
// Научный вестник НамГУ. 5. 16-22, (2021). 
4. Б.Ридли.Квантовые процессы в полупроводниках (М., Мир, 1986). 304c. 
[ B.K.Ridley.Quantum processes in semiconductors.Clarendon Press. Oxford.1982 ] 
5. Prevot, I., Vinter, B., Julien, F.H., Fossard, F. and Marcadet, X. (2001) Experimental and 
Theoretical Investigation of Interband and Intersubband Transitions in Type-II InAs/AlSb 
Superlattices. 
Physical 
Review 
B, 
64, 
Article 
ID: 
195318.
http://dx.doi.org/10.1103/PhysRevB.64.195318
6. Larrabee, D.C., Khodaparast, G.A., Kono, J., Ueda, K., Nakajima, Y., Nakai, M., Sasa, S., Inoue, 
M., Kolokolov, K.I., Li, J. and Ning, C.Z. (2003) Temperature Dependence of Intersubband Transitions 
in 
InAs/AlSb 
Quantum 
Wells. 
Applied 
Physics 
Letters, 
83, 
3936. 
http://dx.doi.org/10.1063/1.1626264
7. Г. Гулямов, Н.Ю. Шарибаев. ФТП, 45, 178 (2011).
8. G. Gulyamov, U. I. Erkaboev, N. Yu. Sharibaev, Journal of Modern Physics, 5,680-685, (2014), 
http://www.scirp.org/journal/jmp.  http://dx.doi.org/10.4236/jmp.2014.58079

Namangan Institute of Engineering and Technology 
nammti.uz 
10.25.2023
Pg.249 
9. G. Gulyamov, N. Yu. Sharibaev , U. I. Erkaboev, World Journal of Condensed Matter Physics, 
5, 
43-47, 
(2015), 
http://www.scirp.org/journal/wjcmp, 
http://dx.doi.org/10.4236/wjcmp.2015.51006 
10. Abdulazizov B.T., Baymatov P.J. The International Symposium “New Tendencies of 
Developing Fundamental and Applied Physics: Problems, Achievements, Prospectives”. November 
10-11, 2016, Tashkent, Uzbekistan. PP. 76-77. http://www.ips2016.uz
TIBBIYOT OLIY TA’LIM MUASSASALARIDA YADRO TEXNOLOGIYA FANINI O‘QITISH 
SAMARADORLIGINI OSHIRISHDA ELEKTRON TA’LIM RESURSLARNING DIDAKTIK IMKONIYATLARI 
 
Sh.U.O‘raqov, A.J.Ergashev
Samarqand Davlat tibbiyot universiteti
 
Annotatsiya: Ushbu maqolada yadro texnologiya fanini o‘qitish samaradorligini oshirishda 
elektron ta’lim resurslarning didaktik imkoniyatlariga oid fikr mulohazalar keltirilgan.
Kalit so‘zlar: elektron ta’lim resurs, virtual stend, animatsiya, raqamlashtirish, pedagogik 
vosita.
Mamlakatimiz ta’lim tizimini takomillashtirishning asosiy jihatlaridan biri, o‘quv jarayonini 
raqamlashtirishning modernizatsiya qilishdan iboratdir. “O‘quv jarayonini raqamlashtirish - bu 
axborotni yig‘ish, qayta ishlash, saqlash, tarqatish va mashg‘ulotlardan foydalanish maqsadida 
birlashtirilgan usullar, jarayonlar va dasturiy-texnik vositalar tizimidir” [1]. Raqamli 
texnologiyalarning joriy etilishi bilan ta’limni o‘ziga xos xususiyatlari o‘zgarib, o‘quv jarayonida 
elektron ta’lim resurslarning qo‘llanish ko‘lami oshadi. Bu esa oliy ta’lim muassasalarining ta’lim va 
tarbiya jarayoni samaradorligini oshirish uchun muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi [2]. Elektron ta’lim 
resurslar talabalarning fanga bo‘lgan qiziqishini oshirishga, mustaqil ta’lim olishga, kasbiy 
kompetentligini shakllantirish va rivojlantirishda zamonaviy pedagogik dasturiy vosita hisoblanadi. 
Shu bois, oliy ta’lim muassasalarida elektron ta’lim resurslarning joriy etishni yangicha 
yondashuvlarini ishlab chiqish, bugungi kunda dolzarb muammolaridan biri bo‘lib qolmoqda. 
Elektron ta’lim resurslar yordamida professor-o‘qituvchi yadro texnologiya fanidan talabalarning 
kognitiv faoliyatining faol turlarini tashkil etishga e’tibor qaratadi, ta’lim ma’lumotlarini o‘qitishning 
maqsadi sifatida emas, balki o‘qitishning kognitiv faoliyatini tashkil etish vositasi sifatida ishlatadi. 
Bunda talaba, o‘z navbatida, professor-o‘qituvchi bilan birgalikda faoliyat subyekti bo‘lib, uning 
shaxsiy rivojlanishi asosiy ta’lim maqsadlaridan biri bo‘lib xizmat qiladi. Yadro texnologiya fanidan 
tashkil etiladigan mashg‘ulotlarda interaktiv elektron ta’lim resurslaridan foydalanish, talabalarga 
o‘quv ma’lumotlarning taqdim etish salmog‘ini oshirishga, o‘qitishning turli usullari va shakllaridan 
foydalanish imkoniyati bilan bog‘liq holda, ular tomonidan o‘rganilgan har qanday o‘quv ma’lumotni 
ko‘rinishini ta’minlash, mustaqil uslublarning zamonaviy usullarini o‘rgatish asosida bilim olish, 
tabaqalashtirish va individuallashtirish usullarini qo‘llash, barcha toifadagi talabalarni muvaffaqiyatli 
o‘rganishini ta’minlaydi. Bu, yadro texnologiya fanidan ta’lim olishni yangi sifatiga olib chiqish 
imkonini yaratadi. Shunday qilib, elektron ta’lim resurslari (multimediya texnologiyalari va 
taqdimotlar, video, audio, virtual stendlar, virtual laboratoriyalar, animatsiya va grafik elementlari 

Download 15,56 Mb.